1-tema: Hu’jjettaniwshiliq pán sipatinda. Hújjet hám oniń wazipalari. Málimleme hám hújjet túsinigi. Reje

Ekstralingvistik konteksttegi tekst
Hár qanday tekst óz-ózinen payda bolmaydı, biraq jáne de quramalı sistemanıń elementi bolıp tabıladı. Avtor anıq túrde ózi ilgeri jazǵan hám ózlestirgen geypara tekstlerge tayanadı, basqa tekstlerden alınǵan bilim elementleri, atamalar, túsiniklerden paydalanadı, polemizelesken, kóshirip alınǵanlıǵın keltiredi, qosadı, ilgeri tolıq kórip shıǵılmaǵan geypara qaǵıydalardı islep shıǵadı. Solay etip, tekst málim bir temadaǵı bilim sistemasındaǵı birlik bolıp tabıladı. Ol bul sistemaǵa kiritilgen basqa tekstler menen kórinbes sabaqlar arqalı baylanısqan. Avtor oqıwshılardıń tema sheńberi menen bir az tanıwshılıǵın shama etedi, ol halda ol usınıs etken tekstti tolıq ańlap bolmaydı. Bul túsinik ekstralingvistik kontekst dep ataladı.
Tilden tısqarı kontekst tek tekstti tema sheńberine kirgiziw menen shegaralanbaydı. Tekst bul avtordıń basqa tekstleri tárepinen islengen ekstralingvistik konteksttiń elementi bolıp tabıladı, yaǵnıy onıń qarasları sistemaları. Tekst - bul avtor aqlan kóbeytiretuǵın mákannıń bir bólegin tártipke salıw usılı. Hár bir aldınǵı hám keyingi tekstler shólkem usılına ózgertiwler, dúzetiwler kiritedi yamasa bos orındı keńeytiredi. Avtordıń qalǵan dóretpeleri fonında málim bir tekstti úyreniw nátiyjesinde taǵı bir zattı kóriw múmkin, yaǵnıy onıń dúnyaǵa bolǵan qaraslarınıń rawajlanıwı, aydınlasıwshı, bunı tek sol kontekstte túsiniw múmkin.
Tekst óz janrınıń ekstralingvistik kontekstiniń birligi. Janr tekstti tártipke salıwdıń rásmiy qaǵıydaların belgileydi, jónelis hám belgilengen kanonlarǵa sáykes keletuǵın ekspresif birliklerdi tańlawdı buyıradı. Biraq janr, qáliplesken forma sıpatında, rawajlanıwǵa da tiyisli. hám janr kózqarasınan standart bolǵan hár bir tekst onıń ishki sheńberin bekkemleydi hám hár bir ájayıp tekst onıń rawajlanıwına úles qosadı hám basqa tárepten, onı bul engizilgen innovatsiyalar sistemasındaǵı ornı kózqarasınan túsiniw múmkin.
Tariyxıy dáwir quramına kiritilgenligine qarap, teksttiń mánisin túrli jollar menen túsiniw múmkin. Mádeniyat tariyxı teksttiń tariyxıy iskerligi processinde onıń mánisin ózgertiwdiń kóplegen mısallardı biledi.
Kóplegen izertlewshilerdiń aytıwına qaraǵanda, hár bir dáwir ótken zamandaǵı ullı dóretpeler ishinde jańa, ayrıqsha zatlardı jańalıq ashqan. Teksttiń jańa túsinigi - eski mánisti "alıp taslaw", onı qayta bahalaw, qayta kórip shıǵıw hám jańa bilim formalarında dóretiwshilik sáwlelengen. Hár bir dáwir, hár bir millet mádeniyatı olardı tuwdırǵan tsivilizatsiya sheńberinde mudamı da ámelge asırılmaytuǵın semantik umtılıwlardı óz ishine aladı. Semantik hádiyseler potentsial túrde jasırın formada ámeldegi bolıwı múmkin hám tek ǵana keyingi dáwirlerdiń bul jarıyalaw ushın qolaylı bolǵan semantik materiallıq kontekstinde ashılıwı múmkin.
Solay etip, ekstralingvistik kontekst teksttiń ornın, onıń túrli strukturalardaǵı mánisin belgileydi. Hár qıylı kontekstlerde tekst hár túrlı jaylardı iyeleydi, gezegi menen ol jaǵdayda hár túrlı tárepler, strukturalar aktuallastırıladı. Sol sebepli, tekstti anıq bahalaw joq hám bolıwı múmkin emes.