|
Hújjet qásiyetleri
Hújjet social hádiyse sıpatında materiallıq dúnyanıń basqa ob'ektlerinen bir qatar sezilerli ayırmashılıqlarǵa iye. Bul ayırmashılıqlar hújjetti turmıs ámeliyatında túrli táreplerde qollanıwǵa múmkinshilik beredi. Hújjet kóp ólshemli bolǵanı ushın, onıń hár bir tárepi paydalanıw processinde hár qıylı ayrıqshalıqlardı kórsetip beredi, olar arasında bir qatar zárúrli, operatsion hám baha qásiyetlerin ajıratıw múmkin.
Zárúrli ayrıqshalıqlar hújjetti jámiyet rawajlanıwınıń málim bir basqıshında social ámeliyat mútajliklerinen kelip shıǵıs social hádiyse sıpatında xarakteristikalaydı. Buǵan, birinshi náwbette, insannıń psixofiziologikalıq múmkinshiliklerine muwapıqlıǵı, sezimlik sistemasına sáykes keletuǵın ekspresiv birliklerden paydalanıw kiredi, yaǵnıy qabıl etiw qábileti, sonıń menen birge, maǵlıwmatlardı passiv formada saqlaw jáne onı ańsat ǵana aktivlikke aylandırıw hám kerisinshe.
Hújjettiń zárúrli ózgesheligi ondaǵı maǵlıwmatlardı qayta isletiw qábiletin támiyinlew, usınıń menen birge paydalanıw kólemine qarap kólemin kemeytirmeslik bolıp tabıladı.
Hújjet ǵalabalıq xarakterge iye bolıp, onı kóp nusqada formada ámeldegi bolıwına múmkinshilik beredi, usınıń sebebinen onıń mámilesi, kitapxana fondında bar ekenligi ushın qolaylı bolıwı múmkin. Sonıń menen birge, ol ıqshamlıq ózgesheligine iye - ol kishi fizikalıq kólemde úlken kólemdegi maǵlıwmatlardı óz ishine alıwı múmkin.
Hújjettiń operatsion qásiyetleri - bul hújjettiń paydalanıw hám turaqlı saqlaw ushın jaramlılıǵın xarakteristikalaytuǵın ayrıqshalıqlar kompleksi. Buǵan tómendegiler kiredi:
• shıdamlılıq - hújjettiń maǵlıwmattı uzaq waqıt saqlaw qábileti;
• kúsh - hújjettiń mexanik tásirge qarsı turıw qábileti;
• elastiklik - hújjettiń mexanik stressten keyin deformatsiyalardı qaytarıp alıw qábileti;
• shıdamlılıq - hújjettiń paydalanıw waqtında súykelisiwge qarsı turıw qábileti;
• nurga shıdamlılıq - jaqtılıq nurları tásirinen keyin operatsion qásiyetlerin hújjet penen saqlaw;
• biostabillik - hújjet biofaktorlar tásirinde operatsion qásiyetlerin saqlap qaladı.
Bul atalǵan barlıq ayrıqshalıqlar hújjettiń qawipsizligin belgileydi - bul ekspluatatsion ayrıqshalıqlardı saqlaw dárejesi menen xarakteristikalanǵan jaǵday. Saqlaw materiallıq quralǵa baylanıslı bolıp, onıń joq etiliwi hújjettiń tozıwına alıp keledi. Hújjettiń óshiwi - bul onıń strukturalıq materiallarınıń tábiyǵıy joq etiliwi sebepli hújjet qásiyetleriniń ózgeriwi.
Hújjetlerdiń júdá kóp baha qásiyetlerinen birinshi náwbette tómendegiler ajralıp turadı: aktuallıǵı, ayrıqshalıǵı, tolıqlıǵı, isenimliligi, qolaylılıǵı, ayqınlıǵı, anıqlıǵı hám basqalar.
Muwapıqlıq arnawlı bir sociallıq-siyasiy jaǵdayda hújjetler predmetiniń social áhmiyeti sıpatında aytıladı. Ol social gruppalar hám ulıwma jámiyet temasına bolǵan qızıǵıwshılıq penen belgilenedi. Hújjetlerdiń aktuallıǵın tikkeley bolmaǵan belgileri olardıń mámilesi hám baspa etilgen ornı bolıwı múmkin.
Tolıqlıq tekstte keltirilgen social ob'ekt haqqında maǵlıwmatlardıń sanı, maǵlıwmatlar kólemi dárejesi hám tolıq maǵlıwmatları menen xarakterlenedi. Eń tolıq hújjet túsiniwge, oqıwshıǵa usınıs etilgen social ob'ektti usınıwǵa, eger kerek bolsa, onıń rawajlanıwın bahalawǵa hám basqarıwda qatnasıwǵa múmkinshilik jaratılıwı kerek.
Hújjettiń isenimliligi - bul óz ishine alǵan maǵlıwmatlardı jámiyetlik ámeliyatı tárepinen tekseriw.
Hújjettiń ayrıqshalıǵı bul oqıwshıǵa (oqıwshılar toparına) aldınan belgisiz bolǵan maksimal maǵlıwmattı názerde tutadı.
Qolaylılıq - hújjettiń mazmunı menen oqıwshıǵa túsinikli bolǵan ózgesheligi. Hújjettiń mazmunı boyınsha túsinikler bar ekenligi, terminologiyanı biliw, prezentaciya usılı hám anıq tekst dúzilisin óz ishine aladı.
Kórinis - bul hújjettiń social ob'ekt haqqındaǵı sezimlik hám logikalıq isenimli maǵlıwmattı óz ishine alǵan ózgesheligi bolıp tabıladı. Hújjette haqıyqıy mısallar, illyustratsiyalar, teksttiń jaqtı emotsional bezeliwi, diagramma, keste, grafik formasında usınıs etilgen statistikalıq maǵlıwmatlar bar ekenligi menen xarakterlenedi.
Anıqlıq - bul hújjettiń izertlew yamasa talqılaw processinde alınǵan social ob'ekt tuwrısındaǵı maǵlıwmatlardı, sonıń menen birge avtordıń dóretpelerin baspa etıwde yamasa qayta baspa etıwde tekstti jeterli dárejede kóbeytiw qábileti bolıp tabıladı.
Hújjetlerdiń baha qásiyetleri salıstırmalı, waqıt ótiwi menen ózgerip turadı. Hújjetler arasında ulıwma qımbatlı zatlar joq, sebebi geypara ayrıqshalıqlar uyqas kelmeydi, bir-birine qarsı keledi. Mısalı, tolıqlıq hám ayrıqshalıq, isenimlilik hám aktuallıq.
Do'stlaringiz bilan baham: |
