Oʻzbekstan respublikasi informaciyaliq texnologiyalari haʼm kommunikatsiyalarin

OʻZBEKSTAN RESPUBLIKASI INFORMACIYALIQ
TEXNOLOGIYALARI HAʼM KOMMUNIKATSIYALARIN
RAWAJLANDIRIW MINISTRLIGI
MUXAMMED AL-XOREZMIY ATINDAGʻI TASHKENT
INFORMATSIYALIQ TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
NOʻKIS FILIALI
“Kompyuter injinirringi” fakulteti

“Kompyuter injinirringi”
bagʻdari 1-kurs studenti
Seytmuratov Dawletniyazdin`
Akademiyaliq jaziw paʼninen
Oʻz-betinshe
jumisi

Tayarlagʻan:. D.Seytmuratov

Qabillagʻan:. U.Jaksimova
No`kis-2022

Tema:Mashqalanin` sheshimi ma`pke aylansa

Sońǵı waqıtlarda pikirler, qarawlar, munasábetler ózgerip atır. Bunı tek alǵıslaw kerek. Óytkeni pikirlegen adam o'zligini taniydi. O'zligin tanıǵan adamlar jámiyetinde nızam ústin turatuǵın, ádalat mudam bola beredi. Áne sonda reformalar tek insan ushın xızmet etedi. Jámiyettegi mashqalalardıń ashıq hám áshkara aytilip atirg`ani, olardıń sheshimin izlep atirg`an, eń áhmiyetlisi, qále jeke, qále social máselede bolsın, hár kimga shaqırıq qılıw kepillik berilgeni bul ózgerislerdiń dáslepki kórinisleri bolıp tabıladı. Biraq mine sol processde bir tendensiya payda bolıp atir, bunıń áqibeti haqqında azmaz bas qatirip, oy-pikir júrgiziw orınlı názerimizde. Yaǵnıy, bir-eki kúnlik emes, jıllar dawamında tóplanǵan ayırım mashqalalardi analiz qılıw hám sheshim tabıwda jantasıw sezilmekte. Jámiyettegi qandayda bir mashqalanıń sheshimi áwele adamlar mápine xizmet etiwi, kim bolıp jetilsedi ómirin jaqsı tárepke ózgertiwi kerek. Biraq, bul sheshim basqa bir adamlardin` dardu uwayımın ko`beytpesligi shárt. Sońǵı waqıtlarda xalıq qabılxanalarinda, kóshpeli qabıllar dawamında, qalaberse social tarmaqlarda “trend”ge sheńberip atırǵan ayırım máselelerge sonday sheshimler tawilip atir, aqir-aqıbet kópshilik “aldınǵı jaǵdayında turǵanı da maqul edi”, deyiwge shekem barıp atır. Keling, ayırım mısallardı keltiraylik. Báhárgi sel-jawin kúnleri aymaqlarimizdi to`men jaǵdayǵa salıp qoydı. Atap aytqanda, Tashkent qalası kósheleri, túrli ob'yektler suwǵa to'ldi. Tiykarınan bul jańalıq emes. Mine, neshe jıldan beri azmaz kóbirek jawın da paytaxt kóshelerin ko'lga aylantırıp qoyıp atır. Tek sovet zamaninda qurılǵan mákanlar emes, hátte zamanagóy dep maqtalgan, saltanatli tapsırılǵan jollar, jol ótkeriwshiler, turaq-jaylar da bunnan shette qalmay atir. Bir emes, hár sel-jawin máwsimde tákirarlanatuǵın bul hádiyse maydanınan dáslepki bar qala hákimligi bayanat berer eken, “qala daǵı irrigatsiya hám drenaj tarmaqları kapital remontqa mútájligi, bunı kapital remontlaw ushın, dáslepki esap -kitaplarǵa kóre, 500 mlrd. sumnan artıq aqsha talap etiliwi…”ni belgiledi.
Bulmanda bir toqtap, logikaqa shaqırıq etip kóreylik. Joqarıda aytqanimizday, irrigatsiya hám drenaj máseleleri jaqın -jaqınlarda tapsırılǵan iri ob'yektlerde, jańa qalashalarda (mısal ushın Sergelida) da gúzetildi.Nege, olar qurılıp atırǵanda irrigatsiya hám drenaj máseleleri názerde tazama? Eger názerde taza bolsa hár jol shetine beton salmalar nege qoyılǵan? Eger názerde tutılǵan bolsa olar sapasız hám islemeytuǵın bolsa, onıń remontına taǵı ne ushın milliardlap pul kerek? Suw jolların sapasız qurǵanlar, bir ob'yektni proektlestiriwde suwdiń ketiwin esapqa almaǵan joybarchilaru qurıwshılardı nege hesh kim eslamayapti?
Itibar etkenmisiz, jańa qurılıp atırǵan yamasa remontlanıp atırǵan jollar, jol shetinde beton salmalar ornatıladı, remontlanip atirg`anlar jańasına almastırıladı. Bulardıń barlıǵı úlken ǵárejet. Biraq bul salmalarǵa azǵantay suw tusse hesh qay jerge aqpay orninda turıp qaladı. Bunday kózboyamawshiliq ne ushın kerek?
Mine sol ápiwayı itibarsızlıqlar jıynalıp úlken mashqalaǵa aynalǵan eken, áwele buǵan jol qoyǵanlar juwap bermesten, onı saplastırıw ushın úlken aqshaǵa kóz tıgıw qanshellilik ádalattan boladı? “Ózbekstanda pulli jollar payda boladı…” Bul xabar da sońǵı “trend”lerden biri. Adamlardıń qulaǵın úyretiw ushın bolsa kerek, jiyi-jiyi aylantırılıp atır. Álbette, sońǵı jıllarda hámmede ken` tarqalip ketken mashqala bul - buzılǵan jollar. Pulli jollar payda bolıwın esitip, kópshilik “Baxtımǵa, jaqsı jol qursa pul toleb sonda da juremen”, deydi. Áne, tek! Házir de jol fondina hár kúni qansha aqsha to`lep atirg`ani bálki olar bilmes. Bilse de onı taliqlamasliqtin` ılajı joq, mashinan`izga janılg'i quyar ekansiz, onıń ishinde jol fondına da tóliysiz. Tek mámleket boyınsha hár jılı jol qurıw ushın jıynalatuǵın milliardlap pullar táǵdiri siz ha`m bizge qaranǵi. Pulli jollar mine sonday jol máselelerin hal etip bere aladıma?
Bunıń menen pulli jollar kerek emes, degen pikirden pútkilley jıraqmız. Biraq esten shıǵarmaw kerek, pulli jol ápiwayı joldan tegisligi menen emes, birinshi náwbette úlken tezlik ushın qawipsizlik ilajları kórilgeni, aydawshılar ushın arnawlı bir kepillikler berilgeni menen parıqlaniwi kerek. Joqarıda aytildi, nege jol qurılısı menen shuǵıllanatuǵın qánigeler, qánigeler qurǵan jolınıń sapasına, standartına kepillik bermeydi? Nege aldın joldı qurib alıp, keyin onıń astından basqa tarmaqlardı ótkeriw ushın qazip baslasadı? Ótkeriwge ótkerip, joldı nege taǵı sazlap qoymaydı? Jol qurıwdaǵı mine sol juwapkershiliksizliklerge azǵantay bolsa -de toqtatıw berip, keyin pulli jol haqqında gáp baslasak muwapiqli, menimshe. Sebebi pulli jol adamlardıń qaltasına qosımsha júk, bunı kóteretuǵın hám kótere almaydıganlar bar. Biraq bul áne sol qaltası kótermeytuginlar buzılǵan joldan júriwge májbúr degeni emes zinhar. Joqarıda aytıp ótdik, pulli jol tek qosımsha qolaylıq hám kepillikler ushın. Bunday háreketler adamlar hám olardıń qawipsizligi ushın qılınıp atırǵan eken, nege jol-háreketi qawipsizligi xızmetkerleri mudam aydawshılar qaǵıyda buzıwǵa ózleri qálemegen halda májbúr bolıp atırǵan jaylarǵa kútpegende bastırıp kelip (yamasa poylab) ayawsız járiymaǵa tartıwı dástúrge aynalǵan? Deylik, bir kóshe kesispesinde arnawlı bir qaǵıydabuzarlıq qayta hám qayta júz bolıp atırǵan eken, nege onıń aldın alıw boyınsha qandayda bir ilaj ko'rilmaydi? Nege adamlar birrovga sonda da toqtap qalıwǵa májbúr bolatuǵın (basqa toqtap qalıw jayı bolmaǵan ) orınlarda “toqtap qalıw qadaǵan etilgen” jol belgisi qóyılıp, YPX xızmetkerleri uzaqtan poylab, kimning bolıp tabıladı qaǵıyda buzıwın kutadi?Áwele qaǵıydalar adamlar ómirin jeńiltiwge xızmet qilsa, qaǵıydanı buzıwǵa emes, buzbasliqqa kóbirek shárt-sharayat jaratılsa ǵana nege bolıp tabıladı erisiw múmkin. Awa, bir kisiniń de, mıń kisiniń de mashqalası jámiyet rawajlanıwına bolip tabiladi. Búgin hár bir adamdıń dardine qulaq tutıp, onıń sheshimine jigerli túrde kirisip atirg`an eken, bul jolda ekinshi bir musallattı xalıqtıń moyınnıń arqa tárepiine júklep qoymayıq. Ba`lkim, hámme zatda tek adamlardı ayiplap bolmaydı. Jámiyet qanday bolsa, qanday kriteryalar ústine qurılsa, adamlar da usınday boladi, sonday jasaydı.
Paydalanilg`an a`debiyatlar

1. 
   https://saviya.uz
   
2. 
   www.ziyo.com
   
3. 
   www.ziyanet .uz