|
9-Tema:Hújjetlerdi saqlaw, qidiriw hám olardan paydalaniw
Reje:
1.Hújjetlerdi saqlaw
2.Hújjetlerdi qidiriw
3.Hújjetlerden paydalaniw
Hújjetlerdi saqlaw
Saqlaw - bul hújjetlerdi eń aqılǵa say jaylastırıwdı hám olardan paydalanıw maqsetinde uzaq múddetli saqlanıwın támiyinlew boyınsha ilajlar kompleksi bolıp tabıladı. Saqlaw tómendegilerdi óz ishine aladı: ımaratlardı hám úskenelerdi hújjetlerdi saqlaw ushın tayarlaw, olardı kiyim shkafılarda jaylastırıw, optimal fizikalıq-ximiyalıq hám biologiyalıq rejimdi jaratıw. Fizikalıq-ximiyalıq hám biologiyalıq rejim saqlawdıń maqul túsetuǵın sharayatların jaratıw hám saqlaw arqalı hújjetlerdi zaqım alıwden qorǵawdı ańlatadı, yaǵnıy optimal jaqtılıq, tuwrıdan-tuwrı quyash nurların sheklew, kerekli temperaturanı, ızǵarlıqtı saqlap turıw, shańǵa qarsı sharalar kompleksin ótkeriw, órt qawipsizligin támiyinlew, biologiyalıq zıyankeslerden qorǵaw.
Hújjetlerdi saqlaw arxivlar, kitapxanalar, muzeyler, ilimiy-texnikalıq informaciya orayları, bólek kárxanalar hám shólkemler tárepinen ámelge asırıladı. Tariyxıy hám materiallıq ayrıqsha áhmiyetke iye bolǵan hújjetlerdi turaqlı (múddetsiz) saqlaw menen málim waqıt menen sheklengen waqtınshalıq saqlawdı ajıratıp turıń, sonnan keyin hújjetler joq bolıp ketiwi kerek. Hújjetlerdi joq etiw zárúrshiligi sheklengen mákan, mazmunı ruwxıy tárepten gónergenligi hám materiallıq quraldıń jamanlasıwı hám tozıwı menen belgilenedi, bul bolsa onnan nátiyjeli paydalanıwǵa múmkinshilik bermeydi. Arxiv hám kitapxana iskerliginde bul processti ápiwayılastırıw ushın kriterya islep shıǵılǵan bolıp, oǵan muwapıq hújjettiń mánisi jáne onıń ayrıqsha sortların (3 jastan 75 jasqa shekem) saqlaw múddeti belgilenedi.
Hújjetlerdi saqlawdı shólkemlestiriw bazalardıń ulıwma dúzilisin sonday shólkemlestiriwdi óz ishine aladı, sonda onıń bólek buwınları yamasa barlıq buwınları shólkemler, kárxanalar hám hár bir anıq qarıydardıń hújjetlerine bolǵan mútajlikti qandıra aladı. Buǵan universal (federal hám regionlıq) bazalardı qánigelesken (tek geypara hújjetler túrleri) hám tarmaqqa tán bolǵan bazalar birikpesi tiykarında olardı satıp alıwdı muwapıqlastırıw arqalı erisiledi. Ádette úlken kitapxanalar (RSL, RNL, universal regionlıq, wálayat hám respublika kitapxanaları) universal bazalarǵa kiredi. Qánigelesken bazalarǵa mısallar: federal dárejedegi baspa etilmegen hújjetlerdi toplaytuǵın VNTICenter, VIFS, standartlar hám texnikalıq shártler kompleksi, VPTB hám basqalar. Sanaat bazaları jıynaq quramın tarmaq quramındaǵı hújjetler menen shekleydi.
Saqlaw orınları hár jılı rawajlanıp atır. Informaciyanı uzaq waqıt saqlawǵa múmkinshilik beretuǵın mikrofilmlar, magnit lentalar, optikalıq disklar hám basqa qurallar dástúriy saqlaw formalarına qol jazba yamasa baspa hújjetler formasında qaǵaz tiykarında qosıldı. Mikrofilmniń - bul túp nusqaları - mikrofilmlardıń sezilerli dárejede qısqartırılgan (geyde júzlegen ret) arnawlı jardeminde súwretke alıw. Mikrofilmniń tiykarǵı maqseti - saqlaw ushın zárúr bolǵan maydandı on teńdey kemeytiw menen hújjetlerdiń úlken bazaların jaratılıwın támiyinlew, hújjetlerdi qıdırıw rejimin ańsatlastırıw. Mikrofilmlerde informaciyanı saqlaw sistemaları informaciya birligin saqlaw ushın eń joqarı quwatqa hám eń tómen bahaǵa iye.
Mikrofilmlerdi túrleri hám texnologiyalıq qásiyetleri boyınsha tómendegilerge bolıw múmkin:
• rulonlı mikrofilmler, plyonkadaǵı maǵlıwmatlar rulonnıń pútkil uzınlıǵı boylap izbe-iz jaylasqan;
• segmentlerdegi mikrofilmler - ashıq konvertlerge jaylastırılǵan, keyinirek shkaflar qáliplesetuǵın mikrofilmlardıń bólek ramkaları;
• mikrokartalar - málim formattaǵı tegis kartalar. Kartanıń túbi ashıq bolıwı múmkin. Ashıq mikrokartalar diamikokartalar (mikrofiralar) dep ataladı.
Házirgi waqıtta hújjetlerdi kompyuter oqıytuǵın qurallarǵa aktiv awdarmalaw menen baylanıslı halda saqlaw mashqalası sezilerli dárejede ózgertirildi. Bul process eki tárepke iye: daslep jaratılǵan hújjetlerdi mashinada oqılatuǵın versiyada saqlaw; dástúriy hújjetlerdi mashinada oqılatuǵın formalarǵa awdarmalaw. Eger sorawdıń birinshi tárepi mashinada oqılatuǵın hújjetlerdi saqlaw ushın zárúr shárt-shárayatlardı jaratıw mashqalasına tiykarlanǵan bolsa, ekinshisi qosımsha mashqalanı sheshiw menen baylanıslı - tolıq yamasa bólek kompyuter tárepinen oqılatuǵın ǵalaba xabar qurallarına awdarma etiliwi múmkin bolǵan hújjetler túrin anıqlaw, sonıń menen birge awdarmalaw maqsetke muwapıq bolmaǵan túrleri bolıwı múmkin.
Saqlawdı rawajlandırıwdıń perspektivalı baǵdarı - bul xonografik hújjetler - lazer nurları járdeminde arnawlı plitalarǵa yamasa plyonkalarǵa súwretke alıw arqalı hújjettiń (gologramma) gologramma nusqasın jaratıw. 102 x126 mm ólshemdegi bir gologramma diametri 1-2 mm bolǵan mińnen aslam mikro-gologrammalardı sıydıra aladı, bul bir neshe mıń betli tekstke tuwrı keledi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
