Ўзбкистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

6.2 Milliy daromad, mahsulot va to‘lov balansi hisoblari o‘rtasidagi aloqa 
a) Milliy hisoblar konsepsiyasi obzori. 
Milliy daromad va mahsulot hisoblari poydevori mahsulotning ishlab 
chiqarilganligi va taqsimlanganligi birlamchidir. Tovar va xizmatlarning bir yildagi 
taklifini, mamlakat ichida ishlab chiqarilgan mahsulot yig‘indisi va importni 
hisoblash mumkin. Mahsulotni taqsimlash rezidentlarini umumiy xarajatlarini 
tashkil etadi (bular iste’mol, investitsiya + eksport). Buni quyidagicha yozish 
mumkin: 
Y+M=C+ I +X 
Y – ichki ishlab chiqarish; 
M – import; 
C – iste’mol; 
I – investitsiya; 
X – eksport. 
Bundan quyidagi tenglikni hosil qilamiz: 
Y=C+I+(X-M) (1) 
Ishlab chiqarishning umumiy miqdorini belgilashni tanlash “X” va “M” 
hajmiga kiritilganligiga ta’sir qiladi. Agar Y – YaIM, unda eksport va import 
tovarlarini va omilsiz xizmatlarni o‘z ichiga oladi. Faraz qilaylik, ishlatilayotgan 
kattalik shunday aniqlanadiki, ushbu ifodaning ikkala tomoniga sof milliy daromad 
qo‘yilgan. Bu daromad chet elda olingan (YF). 
U holda: 
Y+YF=C+ I +(X-M+YF) (2) 
Endi tenglamaning chap tomoni YaIMga emas, balki YaMD ga teng. 
Ushbu ifodaning yana bir varianti ifodali; 
2-tenglamaning ikkala tomoniga sof transfertlarni, chet el to‘lovlarini qo‘yish 
mumkin: 

---

Sof tranfertlar, chet el to‘lovlari – TRF 
Y+YF+TRF=C+ I +(X-M+YF+TRF) (3) 
Bu holda ifodaning chap tomoni YaMDga (GNDI) teng. YA’ni daromadning 
to‘la hajmi, rezidentlar iste’moli va jamg‘arishi uchun ishlatilishi mumkin. O‘ng 
tomonidagi ifoda esa eksport va import, shuningdek, sof tashqi transfertlarni o‘z 
ichiga oladi. Bu yig‘indi to‘lov balansini hisobiga teng (SAV). Quyidagi jadvalda 
mahsulotning uch xil aniqlanishi ko‘rsatilgan. (Tashqi balansining unga to‘g‘ri 
keladigan konsepsiyasiga binoan).