Ўзбкистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Milliy hisoblar asosiy kategoriyalari bo‘yicha operatsiyalar
DMS 
tarmoqlari bilan bog‘lanib ketishi mumkin. Markaziy hukumatning DMS metodi 
bo‘yicha iste’moli oylik ish haqi va davlat xarajatlari uchun to‘lovlarini ayiramiz. 
DMSda “egri soliqlar” atamasi ishlatilmasada, egri soliqlar milliy hisoblangan 
bo‘lishi mumkin. Egri soliqlar ishlab chiqarish uchun xarajatlar deb qaraladi. To‘g‘ri 
soliqlardan egri soliqlarni farqlab, turadigan jihat shundaki, to‘g‘ri soliqlar omilli 
daromadlardan to‘lanadi. Egri soliqlar o‘z ichiga quyidagilarni oladi: eksport va 
import bojlari, aksiz yig‘inlar savdo solig‘i, xo‘jalik faoliyatini olib borish uchun 
litsenziya to‘lovi, ma’lum operatsiyalarni amalga oshirish uchun yig‘inlar, 

---

qo‘shimcha narx uchun soliq, avtotransport uchun to‘lovlar, pasport berilishi 
to‘lovlari, aeroportda, sudda olinadigan soliqlar va to‘lovlar. 
b) Davlat moliya statistikasi. 
To‘lov balansi. 
Davlat boshqaruv organlari tomonidan va chet mamlakatlar 
bilan olib borilgan operatsiyalar ham DMS ham to‘lov balansida o‘z aksini topadi. 
Faqat farqlar kengligini jalb etish va hisob prinsipini hisobga olmaganda, berilgan 
operatsiyalar ikkala tizilmada ham bir xil namoyon bo‘ladi. 
Jalb etish kengligiga kelsak, bu erda farqlar minimal. Birinchidan, to‘lov 
balans hisobiga davlat boshqaruvi darajalari farqlanmaydi, ikkinchidan, to‘lov 
balansida tashqi operatsiyalar bilan milliy birlashmalar o‘rtasida chegaralanish yo‘q. 
To‘lov balansi ma’lumotlar hisobi ustiga qo‘yib hisoblash usuli orqali olib 
boriladi. DMSda esa kassa usulidan foydalaniladi. YA’ni to‘lovlar asosida. SHunday 
qilib DMSda faqat to‘lovlar oqimi, to‘lov balansida esa resurslar, to‘lovlar, 
majburiyatlar aks etadi. 
6.4 Pul-kredit obzorining boshqa makroiqtisodiy hisoblar bilan
o‘zaro aloqasi 
Pul-kredit obzori to‘lov balansi bilan hisobot ma’nosida bog‘liq, chet el 
aktivlari va pasivlari summasining o‘zgarishi orqali va DMS – davlat boshqaruv 
organlarining bank tizimiga sof qarzi orqali. Biroq pul-kredit obzori (tizimi) bilan 
milliy daromad va mahsulot o‘rtasidagi bog‘liqlik o‘rtacha hisoblanadi: 
iqtisodiyotda likvidlik zahirasining o‘zgarishi mamlakat iqtisodiyotida ishlab 
chiqarish va daromadlar hajmining o‘zgarishiga olib keladi. Milliy daromad va 
xarajatlarning o‘zgarishi esa import talabi va eksport taklifiga ta’sir qiladi. Bu esa 
o‘z navbatida sof tashqi aktivlar summasining o‘zgarishiga va nihoyat, pul 
massasiga ikkilamchi ta’sir ko‘rsatishi mumkin.