Ўзбкистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Pul agregatlari haqida ma’lumot 
Pul-kredit tartibot organlarining moliyaviy dasturni vujudga keltirishdan 
asosiy maqsadi inflyasiyaning rejaviy raqamga va ichki ma’lumotlarning (TIM) real 
o‘sish sur’ati hisobiga muvofiq pulning pul darajadagi talabi palatasiga o‘zgarishlar 
kirita olishdir. 
Pulga talab haqidagi ma’lumotlar. 
Pul sohasidagi o‘zgarishlarni miqdoriy jihatdan baholashda va ularni 
iqtisodiyotning boshqa sektorlari bilan bog‘lanishi uchun pul-kredit masalasi asos 
bo‘lib xizmat qiladi. Pul-kredit masalasining asosiy ko‘rinishi quyidagicha bo‘lishi 
mumkin: 
NFA+DC=MQ+DIN 

---

Bu yerda: 
NFA – tashqi netto aktivlar; 
DS – ichki kredit; 
MQ – keng ma’nodagi pullar, ya’ni tor ma’nodagi pullar, plyus kvazi – pullar; 
DIN – ba’zi moddalar, netto. 
Pul-kredit tartibot organlarining muhim masalasi

bu, boshqa makroiqtisodiy 
o‘zgarishlarning istalgan yoki kutilgan mohiyatga munosib, yuqorida keltirilgan 
o‘zgaruvchilarning kelgusidagi mohiyatini ta’riflashdir. Bundagi, birinchi va asosiy 
qadam

bu, pulga talab haqidagi ma’lumotdir. 
Pulga bo‘lgan ehtiyojning ikki asosiy ko‘rinishi mavjud. Birinchi, nominal 
T.I.M.ning pulning ko‘plik massasiga bo‘lgan munosabatiga belgilangan, pul 
massasi aylanish tezligi oxirgi o‘zgarishining ekstropolirovkalash. Pul massasi keng 
ma’noda olganda, quyidagi ko‘rinishga ega: 
𝑉 =
𝐺𝐷𝑃
𝑀
2
Agar oxirgi bir necha yillar ichida aylanish tezligi ravon belgilanishga 
muvofiq o‘zgargan bo‘lsa, bunga asosan bashoratlanayotgan davr v qiymatini 
baholash mumkin. 
Pul massasining aylanish tezligi ma’nosi shu holda aniqlanganda, shuningdek, 
foiz stavkalari va inflyasiya kutilishi o‘zgarishlarini ko‘rsatish maqsadida tuzatishlar 
kiritish mumkin. Pul aylanishi haqidagi ma’lumotni pulga bo‘lgan talab miqdori 
munosib rejalashtirilgan yoki nominal TIM ma’lumoti mazmunini oldindan bilish 
uchun ishlatish mumkin. 
Ma’lumot berishning bunday usuli darajasi past yoki etarli emas, 
ma’lumotlarning tahlil qilish qiyin, shuningdek, moliyaviy sektor tuzilishida 
institutsional o‘zgarishlar ahamiyatga ega bo‘lgan mamlakatlarda ayniqsa 
foydalidir. 
Ikkinchi usul

elektrik usuldan foydalanishga asoslangan pulga talab 
miqdorini baholashdir. Taxmin qilinishicha, iqtisodiy agentlarning moliyaviy 
qarorlari uncha ko‘p bo‘lmagan iqtisodiy o‘zgarishlarning vazifasi sifatida va pul 
agregatlari o‘rtasidagi o‘zaro aloqa va tushuntirish mumkin bo‘lgan o‘zgarishlar 
ma’lum vaqt ichida o‘zgarmasligini ko‘rish mumkin. 
Modomiki, aholi o‘z xohishiga ko‘ra, ushlab turishga tayyor pul miqdori 
uning sotib olish qudratiga bog‘liq, pulga ehtiyojning tenglashishi real ma’noda 
uning ishlatish miqdori bilan yoziladi. Aynan qaysi pul ta’rifini hisob-kitob uchun 
ishlatish empir natijalari bilan belgilanishi kerak. Aholi tomonidan eng barqaror, 
talab qilinadigan pul agregatini oldindan aniqlash mumkin emas. Qoidaga binoan, 
pul massasini aniqlashga kirishayotgan nodavlat sektori oldida bank tizimi 
majburiyatining bu tomoni qancha ko‘p bo‘lsa, bunday aniqlash pul-kredit