Kóp paydalaniletuǵın zamarıqlar. Búgingi kunga kelip, bazarlarda hám supermarketlarning palız eginleriler satılatuǵın bóleginde tiykarınan eki qıylı zammarrıqtı jıl boyı tabıw múmkin. Qolaversa, olar kalsiy, kaliy hám temir sıyaqlı vitaminlarga to'yingani menen de paydalı.
Meditsinada zamarıqlardan antibiotiklar alınadı. Zamarıqlardan alınǵan fermentler jeńil hám azıq-túlik sanaatınıń kóplegen tarmaqlarında paydalanıladı.
Zamarıqlar túrme-túr vitaminlerga bay. Ashituwshi zamarıqlardan polivitaminler tayarlanadı. Biraq zamarıqlardıń unamsız tárepleri de bar. Mısalı, ayırım zamarıqlar azıq-túlik ónimlerin tez buzadı, taxtalardı shiritedi, adam, haywan hám ósimliklerde hár túrlı kesellikler keltirip shıǵaradı.
Aq zamarıq (Agaricus). Mevatanasi topıraq astında daslep sharsimon bolıp o'savergan tárepke ayaqsha menen qalpoqchani qorshap turǵan perde jarılıp, keyinirek mevatana ayaqchada sheńbersimon qaldıq kórinisindegine saqlanıp qaladı. voyaga jetken qalpoqchaning diametri 3-5 ten 20 -25 sm ge shekem jetedi. Qalpoqchasi seret, geyde qattı maydanı tegis, tukchali, qabırshaqlı kóriniste, kóbinese aǵıw, bólekan gúńgirt reńde boladı. Ayaqchaning joqarı bóleginen qalpoqchaning shetine qaray ketken plastinkalar radial jaylasqan. Olardıń hár eki tárepinde bazidiya hám bazidiyasporalar jetisip, tik túskennen keyin samal járdeminde tarqaladı. Bul dáwirde plastinkalar toq bawırrangda, qalpoqcha da sol reńde boladı. Bul zamarıq organikalıq shirindine bay, topraqlarda, sharba buyımları baǵılatuǵın sahra jaylawlarda kóbinese báhár mawsimında ushraydı.
Zamarıqlardıń awıl xojalıǵı daǵı áhmiyeti. Zamarıqlardıń birparaları mısalı : zammarrıqlar belok hám azotli elementlarǵa bay boladı. Sol sebepli adamlar tárepinen olar tutınıw etiledi. Shampinon, Smorchok, Djodevik, Aq zammarrıq hám basqalar. Zamarıqlar awıl xojalıǵında da úlken áhmiyetke iye. Ósimlikler túbirinde mikorizalar boladı. Grekshe: miks -,, túbir”, ridza -,, zamarıq “ degeni. Zamarıqlar túbirdiń sırtqı tárepinde jaylasqan bolsa, ektotrof, túbirdiń ishki shólkemlerinde jaylasqan bolsa, endotrof mikoriza dep ataladı. Mikorizalarning áhmiyetin 1881-jılda orıs alımı Kamenskiy anıqlaǵan. Mikorizalar ósimlikler túbirin vitaminlar menen, mısalı, v1 menen támiyinlep turadı. v1 vitamin ósimlik túbiriniń ósiwine járdem beredi. Mikorizalar erimeytuǵın elementlardı eriytuǵın halǵa keltiredi. Olardıń birparaları hawa daǵı erkin azotni jutıw ózgeshelikine iye esaplanadı. Usınıń menen ósimlikti azot menen támiyinlep, yerni azot menen bayitadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |