Ózbekístan respublíkasi joqari hám orta arnawli bíLÍmlemdíRÍw uázirlíGÍ

Ósimlikler ósiwi ushın mikorizaning qásiyetleri. Zammarrıq mitseliysi tábiyaatda málim katalizatorlar bolǵan arnawlı beloklardı óndiriske ılayıq. Bunnan tısqarı, mitseliy topıraqtı azıq elementlarǵa boyitadi. Ósimlik qaldıqlarınan hám gumusdan alınǵan beloklardı aminokislotalarǵa bóleklab beredi. Ósimlikler tekǵana gumusning eriwsheń elementlerin ózlestira aladı jáne bul jerde olardıń kóplegen básekishileri bar: bul topıraqta jasaytuǵınlıq otaqlar hám mikroblar bolıp tabıladı.
Zamarıq ósimlik túbirinen karbonsuv hám vitaminlarni ózlestiredi. Zamarıq ósimliktiń túbir sistemasın, sorıp alıw maydanın asıradı, bul bolsa paydasız topraqlarda ósip atırǵan ósimlikler ushın zárúrli áhmiyetke iye. Ósimliklersiz zamarıqlar mevatanalarini ko'paytira almaydı hám o'smaydi. Ósimlikler 40 procentkeshe uglevodlarini zamarıq mitseliysiga beredi.
Mikorizaning ósimlik turmısındaǵı ornı kútá úlken bolıp tabıladı. Mikoriza olardı vitaminlar, minerallar, fermentler hám gormonlar menen támiyinleydi. Mitseliyning tásiri sebepli ósimlik túbir sisteması fosfor, kaliy hám basqa elementlar menen boyiydi. Bunnan tısqarı, mitseliy tekǵana ósimliktiń azıq-túlik jetkezip beretuǵınsı, bálki onı tuwrı bólistiriw ushın da xızmet etedi.
Ósimlikler gúllew dáwirinde jaqsı ósedi. Mikorizani ósimlik túbirleri menen qáliplestirgen zammarrıqlar, mısalı, fusarium yamasa blight sıyaqlı birpara túrleri ósimliklerdi keselliklerden qorǵaw etediler.
Gumusning organikalıq hám anorganik birikpelerin as sińiriw qılıw hám bóleklew qábileti sebepli mikoriza artıqsha duz hám kislotalardan ósimlikler ushın topıraqtı tazalaydı.
Juwmaq
Zamarıqlar bir hám kóp kletkalı, qáliplesken yadroǵa iye bolǵan eukariot organizmlerdiń ayriqsha toparın quraydı.
Zamarıqlardıń dúzilisi, azıqlanıwı, kóbeyiwindegi ayriqsha ayrıqshalıqlardı úyreniw tiykarında turmıstıń bul ájayıp formaları sırtqı ortalıq sharayatına qanday maslasqanlıǵı haqqında oyda sawlelendiriwge ıyelew imkaniyatın berdi.
Mikoriza - zamarıqlar ushın úlken aromorfoz bolıp tabıladı. Simbioz turmıs keshirim ósimlik ushın da zamarıq ushın da asa úlken áhmiyetke iye.
Zamarıqlardıń túrme-túr jasaw ortalıǵına - suw, qurǵaqlıq, hawa ortalıqlarına kelisiwi olardıń evolyutsiya processinde jasap qalıw hám túrme-túr túrleriniń payda bolıwına múmkinshilik berdi.
Zamarıqlarda úsh qıylı jol menen kóbeyiw múmkinshiliginiń bar ekenligi de olardıń hár qanday sharayatta, yaǵnıy kóbeyiwdiń bir usılı múmkin bolmaǵanda basqa usıllar menen kóbeyiwine múmkinshilik jaratadı. Bul bolsa zamarıqlardıń jasaǵıshlıq ózgeshelikin jáne de asıradı.
Zamarıqlar dúnyası 2 gruppaǵa bólinedi: tómen hám joqarı. Zamarıqlardıń Jer júzinde 100. 000, Orta Aziya aymaǵında bolsa 3. 000 ge jaqın túri tarqalǵan. Kópshilik zamarıqlarǵa tiyisli túrler tropik hám subtropik ormanlarda ósedi. Olardıń kópshilik túrleri Rossiya, Qubla Amerika sıyaqlı mámleketler degi shirindine bay bolǵan topraqlarda ósedi. Tutınıw etiletuǵın zamarıqlarǵa mısal etip: aq zamarıq, aq qáyin menen birge ósetuǵın zamarıq, zammarrıq, shampinon hám basqalardı mısal etip keltiriw múmkin.

Ádebiyatlar
1. v. A. Búrigin., F. X. Jonguzarov Botanika “Oqıtıwshı” T.: 1977.
2. v. A. Kursanov., N. A. Qamarnitskiy hám bas.- Botanika “Oqıtıwshı” 1977. I II úshek.
3. I. Sırlasov., P. Shukrullayev hám basqalar - botanika tiykarları “Miynet” T.: 1990.
4. S. Tarawbiddinov “Ósimlikler sistematikasi” I II bap. “Oqıtıwshı” T.: 1976.
5. Hamidov “Ósimlikler geografiyası” “Oqıtıwshı” T.: 1984.
6. F. Kamilova., Jongurazov., Botanikadan ámeliy shınıǵıwlar. T. “Miynet”, 1986.
7. Xolida Mirfayoz qızı Maxkamova. Botanika. T. “Oqıtıwshı” 1995.