Ózbekístan respublíkasi joqari hám orta arnawli bíLÍmlemdíRÍw uázirlíGÍ

2. 1. Zamarıqlardıń paydalı tárepleri.
Ózbekstanda zamarıqlardıń 200 ge jaqın botanik túrleri anıqlanǵan bolıp, usılardan 20 -25 tasigina tutınıwǵa jaramlı esaplanadı. Zammarrıqlar bir-birine uqsas bolǵanı sebep, olardı parıqlaw qıyın.
Zammarrıqlar belokǵa bay ónim bolıp, hátte bul element onıń quramında góshga salıstırǵanda bir neshe ese kóbirek. To'yimliligi hám azıqviyligiga kóre RR hám D vitaminlarining úlken rezervi, paydalı mikroelementlar, ruxlanıw, temir, molibden, gúmis, mıs hám kobalt menen to'yingan. Usınıń nátiyjesinde bir ǵana aq zammarrıq gósh, kartoshka hám basqa palız eginleriler ornın biymálel basa aladı.
Zamarıqlardıń sapası. Zammarrıq satıp alınǵan zat qılıp atırǵanda áwele, onıń sırtqı kórinisine qaraw kerek: maydanı tegis hám jumsaq kórinisindegilarning sapası jaqsı boladı. Jumsaq hám solıb baratırǵanları bolsa kerisinshe. Zammarrıq qalpoqchasi bandiga jaqsı birikkan bolıwı kerek. Taǵı sapası buzilmagan zamarıq yoqimsiz iyis taratmaydi.
Ádetde, satıwǵa shıǵarılǵan zammarrıqlar bir neshe sutka saqlanıwǵa mljallangan bolıp, múddeti ótkennen tutınıwǵa jaramsız esaplanadı. Satıp alınǵan zat etilgen zammarrıqlardı ústi jabıq ıdıs yamasa cellofan qaltaǵa jaylap, múmkinshiligi barınsha muzlatkichda saqlaw kerek.
Hár qanday túrdegi zammarrıqtı qaynab turǵan suwǵa salıp, 15-20 minuta pishirib alǵan maqul. Sonnan sońǵına tamaq yamasa jeytuǵın zat tayarlawda paydalansa boladı. Qaynatıw processinde pıskenin biliw ushın bir danasın ekige ajıratıp, ta'tib kóriw kerek. Sonı esten shıǵarmaw kerek pısırılgen zammarrıqlar bir kúnden artıq saqlanmaydi.
Zammarrıq túrine kóre kartoshka, kapusta, piyaz, geshir sıyaqlı palız eginleriler menen jaqsı mámilege kirisiwedi. Tawıq góshi menen qovurib, smetana qosılsa, ta'mi jáne de mazalı boladı. Shivit, ko'kpiyoz hám kashnich zammarrıqtıń,, dos” lari. Sarımsaqpiyozni bolsa zammarrıqlı tamaqlarǵa kemrek isletganimiz maqul.
Medicinada zamarıqlar menen emlewdiń pútkil bir baǵdarı bolıp, ol fungoterapiya dep ataladı. Bunda zammarrıqtıń túrine kóre málim bir keselliklerdi emlewde qóllaw múmkin. Mısalı, dojdevik zammarrıqı jaralarǵa malham boladı, lisichka túri ıshek qurtni túsiriwde paydalı, opyatyada bolsa júrek ishemik kesellikleri hám de diabetti emleytuǵın elementlar bar. Em ushın zammarrıqtan paydalanıwda, álbette, shıpaker máslaháti zárúr.
Respublika Mámleket Sanitariya -epidemiologiya qadaǵalaw orayı qániygeleri tárepinen usınıs etilgen maǵlıwmatqa kóre, zammarrıqtan záhárleniw mart, aprel hám may aylarında kóbirek kuzatilar eken. Úlken magistral jol jaǵalarında, uwlı zatlı ximiyalıq elementlar óndiriwshi kárxanalar átirapında hám de salma boyida o'suvchi zammarrıqlar atmosfera hawası, suw hám topıraq quramındaǵı uwlı zatlı elementlardı ózine sıńırıwı nátiyjesinde qáwipli zammarrıqǵa aylanıwı múmkin.