Ózbekstan Respublikası joqarı hám orta arnawlı bilim ministrligi Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universiteti Qaraqalpaq filologiyası fakulteti

 ÁYYEMGI QITAY LINGVISTIKASI 
Qıtay mádeniyatı, ilimi erte rawajlanǵan el. Onda jazba estelikler biziń 
eramızdan burınǵı XV ásirde payda bolǵan. Qıtay jazıwshılarında SHıǵıs 
xalıqları tariyxına kerekli materiallar júdá kóp. Biraq ol tilde jazılıp qaldırılǵan 
materiallar basqa tillerge, ásirese Evropa tillerine waqtında awdarılmaǵan. 
Sonlıqtan olar ilimnen shette qalıp otırǵan.
Sonlıqtan da lingvistika tariyxın izertlegen Evropa ilimpazlarınıń hámmesi 
sózdi áyyemgi Indiya, áyyemgi Greciyadan baslaydı. 
At qoyıw teoriyası hám grammatikalıq óner teoriyası áyyemgi Qıtayda
da bolǵan. At qoyıw teoriyası qáliplestirgen adam V-IV ásirlerde (555-479) ómir 
súrgen filosof Konfuciy boldı. (Kun-Czı). 
At qoyıw teoriyası menen birge áyyemgi Qıtayda grammatikalıq ónerdiń de 
negizi salındı. Grammatikalıq ilim Qıtaylardıń eski jazıwı-ieroglifke negizlendi.
Qıtay ieroglifi biziń eramızdıń 1 ásirinde aq normaǵa túskenligi. Grammatikaǵa 
baylanıslı pikirler de usı ieroglif jazıwın túsindiriwge baylanıslı kelip shıqtı. 
Áyyemgi Qıtayda grammatikalıq óner diniy jazbalar tilinen izertlew 
tiykarında kelip shıqqan. Olardıń túsinigi boyınsha eń negizgi forma sóz. Sonlıqtan 
ieroglif jazıwı jeke sesti emes, al sózdi belgileydi. Áyyemgi Qıtay lingvistikasınıń 
wazıypası-tildegi hár bir sózge jeke tańba tayarlaw ol tańbalardıń mánisin olardı
qalay oqıw qalay qollanıw jolların anıqlaw bolǵan. Tańbalar sózligi jasalǵan. 
Biziń dáwirimizge kelip jetken sózliktiń bir túri «Erya» Ol biziń eramızǵa 
shekemgi 888 ásirde jasaǵan. Onda diniy sózler jazılǵan, ierogliflerdi túsindirgen.
Sózlikte ierogliflerdi tallaw,olardı oqıwdıń,túsindiriwdiń qádeleri berilgen. «Erya» 
tipinde keyin bir neshe sózlikler dúzilgen.Olardı geyde ierogliflik grammatika 
dep te ataydı.Bunda morfema,sóz mánisi,etimologiyası sóz etiledi de al 
grammatikalıq kategoriya máseleleri onsha sóz etilmegen. 

---