Ózbekstan Respublikası joqarı hám orta arnawlı bilim ministrligi Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universiteti Qaraqalpaq filologiyası fakulteti

2. ÁYYEMGI DÁWIR LINGVISTIKASI 
Áyyemgi dáwir lingvistikası júdá ápiwayı boldı. Lingvistikalıq túcinikler
ápiwayı boldı hám áste ósti. Biraq házirgi lingvistikanıń tırnaǵı salındı. 
Áyyemgi dáwir lingvistikada ayrıqsha eki problema bolǵan: birewi ataw 
at qoyıw, ekinshisi grammatikalıq óner (iskusstvo) máselesi. Zatlarǵa,
qubılıslarǵa, waqıyalarǵa qoyılatuǵın atlardıń qalay payda bolǵanın izertlegen, 
tildiń tábiyatın izertlegen, olar negizinen filosoflar bolǵan. At qoyıw teoriyası
Qıtayda, Indiyada, Greciyada óz-ara usas bolǵan. 
Grammatikalıq óner teoriyası tildi durıs qollanıwdıń rejelerin belgilewdi 
maqset etken. Bul birde grammatikalıq óner, birde jazıw óneri delingen. Bul 
teoriya jazba eskertkshlerdiń tilin izertlewden kelip shıqqan. Áyyemgi dáwir 
lingvistikası, ádette filologiya dáwiri depte kóbirek atalınǵan ( filologiya-grekshe
-sózdi súyiw). 

---

Filologiya-jazba esteliklerdiń tilin, stilin, tariyxıy jaqların izertleytuǵın ilim.
Onıń payda bolıwı jazba esteliklerdiń payda bolıwı olardı izertlew zárúrligi menen 
tıǵız baylanıslı. 
Ataw teoriyası kóp ellerde negizinen bir qıylı bolsa, al grammatika teoriyası 
hár elde hár túrli baǵıtta boldı. Solay da grammatikalıq máselelerde de ortaq
qásiyetler boldı.1-den, Ol dáwirdegi grammatikalıq óner til filosofiyasına 
ǵárezsiz ilim bolǵanı menen kóp máselede olar baylanıslı bolıp, ekinshiden 
grammatikalıq óner tildiń qurılısın túsindiriwdi maqset etpegen, al tilddi durıs 
qollanıwdı, durıs sóylew qádelerin islep shıǵıwdı, jazıw tili menen sóylew tili 
ortasında qarım-qatnastı túsindiriwdi gózlegen. Υshinshiden filologiya dáwirinde 
morfologiya, fonetika tarawında biraz isler islenndi, biraq olar da praktikalıq 
maqsetlerdi ǵana gózledi. al leksikalıq, sintaksislik máseleler júdá az izertlendi. 
Tórtinshiden hár eldiń filologları ózleriniń tillerine ǵana tán bolǵan tillik 
nusqalardı izertledi. máselen, hindiler-sanskritti, áyyemgi grekler menen rimliler-
áyyemgi grek, latın tillerinen saqlanǵan nusqalardı izertledi. Sonlıqtan da olar hár
túrli tillerdiń faktlerin salıstırıwdı bilmedi. Besinshiden, bir eldegi lingvistikalıq
oy-pikirdiń ekinshi elge jetiwi de joqtıń qasında boldı.