Ўзбекистон респуликаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги термиз давлат университети

Асосий ҳаракатлар, ҳаракатланишлар , тузилишига, ҳаракатланиш
қобилиятларини тарбиялашга таъсир кўрсатиш белгилари, тури, таркиби, сюжети бўйича ҳаракатли ўйинларини турлари.

Т/Р	Номи	Белгилари бўйича турларга ажратиш
		1	2	3
1	Қочмай топ (лаф-та)	Югуриш, ирғитилган предметни таёқ билан уриш. Тўпни отиш, қочиб қолиш.	Тана мусқулларини, Ҳаракатлар координатсиясини, чаққонлик, аниқликни ривожлантириш, комплекс вазиятли.	Мураккаб якка. Жамоали: ирғитиладиган тўпни уриш, уни шаҳарчага тушириш, илиб олиш, югуриб ўтиш, югурувчига тепиш, “марра”га югуриб бориш.
2	Кетди-кетди	Ўтириш, жиҳозни бир-бирига узатиш, тутиш	Қўл мусқулларини, ҳаракат координатсиясини тезлик, чаққонликни, тезкорлигини ривожлантириш. Қизиқарлилик вазиятли.	Елементар гуруҳли: рўмолчани бир-бирига узатиш, уни кимдалигини аниқлаш, уни топиб олиш.
3	Ўртада тўп	Тўпни отиш уни тутиб олиш	Қўл, оёқлар ҳаракатлар координатсиясини Аниқликни ривожлантириш. Куч билан: вазиятли	Елементар. Индивидуал-гуруҳли: рақиб жамоани тўп билан уриб майдондан чиқариш; тўпни илиб олиб. Уни оти ҳуқуқини қўлга киритиш.
4	Таёқ билан тепаликка сакраш	Таёқ билан итариш ҳаракатлари, Югуриб тўсиқлардан сакраб ўтиш.	Тана мусқуллари, ҳаракатлар координатсиясини тўсиқлардан сакраб ўтиш қобилиятини ривожлантиради: комплекс, вазиятли.	Елементар, индивидуал- гуруҳли; таёқ билан эрга тиралиб туриб, югуриб сакраб тўсиқдан ошиб ўтиш
5	Чиллак	Предметни отиш, уни уриш, улоқтирилган чиллакни илиб олиш	Қўл. Оёқлар мусулларини, танани, ҳаракатлар координатсиясини ривожлан-тиради; комплекс иқарли вазиятли	Елементар. Индивидуал гуруҳли: “чизиқни” уриб уни майдонга йўналтириб очколар тўплаш: мағлубиятга учраганлар ҳукмни ижро этадилар, ғолибларни кўтариб юрадилар

Ҳаракатли ўйинлар жисмоний машқларни асосий ҳаракатлари,
ҳаракатланишлари тартиби (1), тўзилиши, таъсир кўрсатиши белгилари (2),ҳаракатланиш қобилиятларини тарбиялаш (3), амалий фаолият, ҳаракатли ўйинлари, спорт турларига ўхшашликлари бўйича (4) турларга ажратиш

Т/Р	Номи	Номи ўйича турлари ажратиш
		1	2	3	4
1	Бир оёқда сакраш	Тўпни туртиш билан бир оёқда сакраш	Оёқлар мушакларини сакровчанликни, ҳаракатлари координатсиясини, ҳаакатлари мувозанатини ривожлантиради; куч ишлатиш; вазиятли		Футбол спорт тури
2	“Юриш”	Юриш	Оёқ мусқулларини ривожлан-тиради: тезлик-кучлилик, оёқ мусқулларини ривожлантиради;	Юриш кўникмал арини ривожлантириш	Футбол спорт тури
3	“Илиб қўйилган жиҳозни сакраб олиш”	Югуриш, сакраш, қўлини юқорига чўзиш	Тана мусқулларини, ҳаракат координатсиясини,ҳ аракатланиш қобилиятини ривожлантиради; тезлик-кучлилик		Футбол спорт тури
4	“Қамчи устидан сакраш”	Тўсиқлар устидан сакраб ўтиш	Оёқ мусқулларини. Сакровчанликни ривожлантиради, куч, чидамлилик	Тўсиқлар Устидан ошиб ўтиш чаққонликни ривожланти- риш	Футбол спорт тури
5	“Навбатма навбат олдинга ва орқага сакраш”	Олдинга орқага сакраш	Оёқлар мусқулларини ривожлантириш; куч ишлатиш; вази-ятли		Футбол спорт тури
6	Олдинга умбалоқ ошиш	Ўтириш, қўлларини олдинга чўзиш, эгилишлар. Оёғи билан Итарилиб бошдан Умбалоқ ошиш	Оёқлар, гавдани ҳаракат-ланиш қобили-ятини, мувозанат сақлашни ривожлантиради, тезкорлик-куч сарфлаш, ва-зиятли		Футбол спорт тури

Ўсмир ёшдаги футболчиларни техник тайёрлашда ҳаракатли ўйинлардан фойдаланиш бўйича мураббийлар фикрини ўрганиш ва таҳлил қилиш

Ўсмир ёшдаги футболчиларни техник тайёрлаш кўп босқичли мураккаб

педагогик жараён бўлиб, машғулотларни илмий асосда ташқил қилишни тақозо етади. Машғулотларда қўлланиладиган жисмоний ва техник-тактик машқлар ҳажми ва шиддати шуғулланувчи болаларнинг ёши, жисмоний ва функтсионал имқониятларига мослаб режалаштирилиши ва қўлланилиши муҳим. Ушбу машқлар ҳажми, шиддати, қайтирилиши ва давом этиш вақти биологик қонуниятларга асосланиши лозим. Агар машқлар юкламаси боланинг имкониятидан ўта юқори бўлса, бундай юклама шу боланинг организмига салбий таъсир этиши мумкин.
Аксинча, юклама имкониятдан кам бўлса шаклланиш жараёни сустлашиши муқаррар. Айрим мураббий қисқа муддат ичида жисмоний сифатларни ривожлантиришни жадаллаштириш, тезроқ малакали спортчи тайёрлаш мақсадида махсус ва ихтисослашган машқларни зўрма-зўраки қўллайдилар. Тўғри, айрим ҳолларда, яъни агар боланинг наслий ва индивидуал жисмоний имкониятлари серзаҳира бўлса, бундай бола тез орада яхши спортчи бўлиб этишиши мумкин. Аммо, аксарият ҳолларда бундай катта юкламали машғулотлар боланинг тез чарчаши, зўриқиши, ҳатто унинг касалланишига олиб келиши мумкин. Спорт амалиётида шундай ҳолатлар ҳам учрайдики, бир-бирига ўхшаш мунтазам бериладиган машқлар спорт билан энди шуғулланишни бошлаган болада хоҳишни сўндиради, унда спортга бўлган ихлос йўқолади, пировардида у спорт билан шуғулланмай қўяди. Шунинг учун ёш спортчиларни тайёрлашда, айниқса дастлабки ўргатиш босқичида жисмоний сифатларни ривожлантириш, техник-тактик маҳоратни шакллантира бориш учун ҳаракатли ўйинлардан фойдаланиш жуда фойдали ва ўта муҳимдир. Мураббий педагоглардан ёш спортчиларни тайёрлашда ҳаракатли уйинлардан фойдаланиш тўғрисида анкета суровномаси утказилиб, олинган энатижалар таҳлил қилинди. Таҳлил натижалари 3- жадвалда берилган.