Yapon dehqonlarining ahvoli
. XIV –XV asrlarda bo’lib o’tgan o’zaro urushlar
katta ijtimoiy oqibatlarga olib keldi. bundan asosan ishlab chiqaruvchilar tabaqasi
katta zahmat ko’rdi. Ular dehqonlar boshiga og’ir kulfat bo’lib tushdi, bir tomondan
dehqonlar feodallarning jabr-zulmiga tortilsa, ikkinchi tomondan sudxo’rlar ularning
―qonini so’rar‖ edi. Obikor yerlar XV asr davomida 946- mingdan 855 tyogacha
qisqarib ketdi. ―Onin yillari urushi‖ tugagandan keyin, 1479 va 1482-yillarda yangi
soliq va yig’imlar joriy qilindi. Qudratli dunyoviy va diniy feodallar qo’lida yerlarning
to’planishi kuchayib bordi.
Dehqonlarni asosiy ekspluatasiya shakli - bu mahsulot rentasi bo’lib, asosan u
guruch bilan to’langan. O’zi to’plagan hosilning bir qismini dehqonlar qo’lida
qoldirish hisobiga, feodallar va hukmron tabaqa ularni go’yoki hosilni ko’proq olish
uchun intilishiga turtki bergandek bo’lishgan. Lekin mahsulot rentasi barshina
rentasiga to’liq aylanmadi. Kam unumdor yerlardan dehqonlar feodalga guruch
hosilining 10-30%gacha, o’rtacha unumdor yerlardan hosilning 40-50%, unumdorligi
yuqori bo’lgan yerlardan hosilning 60% va hatto 80% mahsulot rentasi sifatida
olingan.
Mahsulot rentasidan tashqari yapon dehqonlari qo’shimcha soliq va yig’imlar
to’lashga majbur etilgan. Ularning ahvoli Yaponiyada tez-tez qaytalanib turadigan
Тyo – 0.992 gektarga teng o’chov birligi.
12
stixiyali kulfatlar, hosilsizlik va ochlik natijasida yanada og’irlashgan. 1420-1498-
yillarda ana shunday tabiiy kulfatlar 8 marta sodir bo’ldi. Yashash uchun kurashgan
dehqonlar oxirgi chora sifatida qonundan tashqari holatlarda o’z yerlarini sotishga
majbur bo’lishgan. Natijada Yaponiyada yersiz dehqonlar soni o’sib ketdi, ular yirik
yer egalarining yerlarida ijara asosida, oldingi holatdan battar og’irroq shartlar asosida
ishlashga majbur bo’lgan. Bo hosilini feodalga mahsulot rentasi sifatida bergan
dehqonlar, kelgusi yil hosili uchun mablag’lari yo’qligi sababli sudxo’rlardan urug’lik
va pullarni qarzga olgan. bu qarzdorlikdan kamdan-kam dehqonlargina qutilib keta
olgan, ko’p hollarda dehqonlar ham feodaldan, ham sudxo’rdan umrbod muddatga
qarzdor bo’lib qolgan.
XV asrga kelib dehqonlarning ahvoli og’irlashib borganligi o’z-o’zidan ularda
hukmron tabaqaga qarshi isyonlar ko’tarishiga olib keldi. dehqonlarning aksilfeodal
chiqishlar turli shakllarda amalga oshirdi, ular feodal va sudxo’rlar ekspluatasiyaga,
to’xtovsiz davom etayotgan o’zaro ichki kurashlardagi talonchiliklarga qarshi
chiqishdi. Butun XV asr davomida (1418-1499) Yaponiyada dehqonlarning 98 ta
qo’zg’oloni sodir bo’lib, ulardan 44 tasida dehqonlar qarzdorligini tugatish talab
qilingan bo’lsa, 37 tasi yer maydonlari masalasidagi turli munozaralarga aloqador
bo’ldi, yana 9 tasini yuk tashuvchilar ko’targan bo’lsa, 3 ta qo’zg’olonga ―Ikko‖
budda sektasi rahbarlik qilib, u diniy mazmun kasb etdi. Shulardan Yamasiro
provinsiyasida 34 ta, Yamatoda 21 ta qo’zg’olon sodir bo’lgan.
Ko’p hollarda bu qo’zg’olonlarda dehqonlar, ishsizlar, turli yuklarni tashuvchi,
hatto otlar ko’taradigan darajadagi yuklarni tashuvchi hammollar (―basyaku‖ yoki
―umakasi‖ – ―qarzdor ot‖ demakdir), hunarmandlar, mayda savdogarlar, o’z
xo’jayiniga ega bo’lmagan roninlar (quyi tabaqa samuraylari ―erkin odam‖degan
ma’noni anglatadi) yoki qochoq samuraylar, umuman olganda ma’ulm bir kasbdan va
doimiy yashash joylardan mahoum etilgan odamlar ommasi ishtirok etgan. Ularga
ba’zan xonavayron bo’lgan aristokratlar va asosan mayda feodallardan iborat bo’lgan
jamiyatdan norozi bo’lganlarning bir qismi qo’shilgan. Garchi qo’zg’olonchilarning
13
asosiy tarkibini oddiy kishilar tashkil qilsada, ammo harakatga qishloq oqsoqollari,
―Ikko‖ budda sektasi a’zolari va mayda feodallar arhbarlik qilgan.
XV asrning birinchi choragida ko’tarilgan qo’zg’olonlar uchun xarakterli
xususiyatlardan biri shuki, qo’zg’olonlarda dehqonlar ―Tokuseyryo‖ qonunlar
to’plamini chiqarishni talab qilib chiqishgan. ―Tokuseyryo‖ deganda dehqonlar
samuraylarning qarzdorligini bartaraf etishni emas, dehqonlarning sudxo’rlar oldidagi
qarzdorliklarini yo’qotishni tushunishgan. Bunday qo’zg’olonlar ―Tokuseylar
qo’zg’oloni‖ (―tokusey ikki‖) deb atalgan nom bilan atalgan. O’z talablarini bajartirish
uchun, dehqonlar ko’pincha qandaydir bir yirik ibodatxonani qo’lga olishgan va uni
yoqib yuborish bilan tahdid qilib, ―Tokuseyoryo‖ qonunlarini chiqarishni talab
qilishgan. Qo’zg’olonlar jarayonida dehqonlar sudxo’rlarning uylarini va omborlarini
talon-taroj qilishgan. 1428-yilda Omi provinsiyasida ko’tarilgan qo’zg’olonda
yuqoridagi holatni kuzatish mumkin. Bu qo’zg’olonning tashabbuskorlari guruch
tashuvchilar bo’lishdi. Tez orada poytaxt Naraga, Kavat, Idzumi va Ise provinsiyasiga
tarqaldi. Qo’zg’olonchilar barcha qarzdorliklarni yo’q qilishni talab qilishdi. Ular
sudxo’rlar, guruchdan olinadigan alkagolli mahsulot blgan ―sake‖ ishlab
chiqaruvchilar uylariga bostirib kirib, qazdorliklar qayd etilgan hujjatlarni yo’q
qilishdi. 1430-yillarda ko’tarilgan qo’zg’olonlarda dehqonlar sudxo’rlarning
mulklarini egallab, garovga qo’yilgan buyumlarini qaytarib olishadi va ijarachilarni
dehqonlarning qarzdorligi haqidagi yozma hujjatlarni qaytarishga majbur qilishdi.
1457 va 1461-yillarda Kioto atrofida ko’tarilgan qo’zg’olonlarda ham ―Tokuseyryo‖
qonunlarini chiqarish talab qilindi.
Ba’zan qo’zg’olonlarda ishlab berish majburiyatlarini bekor qilish, qo’shimcha
yig’imlarni yo’q qilish va soliqlarni kamaytirish ham talab qilingan. Dehqonlar hatto
o’zlariga tegishli yerlarga nisbatan zo’ravonlik o’tkazayotgan feodallar va
amaldorlarga qarshi chiqishdi. Ba’zi holatlarda ko’tarilgan qo’zg’olonlar davomida
qallob mansabdorni o’z lavozimidan bo’shatishga majbur qilish, ma’muriy binolarni,
feodallar ko’shklarini vayron qilish, yo’ldagi bojxona nuqtalarini va pochta
14
stansiyalarini qo’lga olish, ba’zan ibodatxona va moanstirlarni egallab, ularga o’t
qo’yib yuboish kabi holatlar kuzatildi.
1429-yilda Iga, Ise, Setsu, Tamba va Xarima provinsiyalarida ko’tarilgan
qo’zg’olonlar samuraylarga qarshi qaratildi. Xarimadagi qo’zg’olonchilar mamlakatda
birorta samuray bo’lmasligini talab qilib, barcha samuraylarni provinsiyadan quvib
yuborishdi. Ba’zan bunday qo’zg’olonlardan mayda va hatto o’rta samuraylar o’z
manfaati yo’lida foydalanishga harakat qilgan holatlar kuzatiladi. 1441-yilgi
qo’zg’olonda dehqonlarni qurol bilan muomila qilish va harbiy ish taktikalari
o’rgatgan qochoq samuraylar ishtirok etdi.
XV asr oxiridagi qo’zg’olonlar ―diniy isyonlar‖ (―ikko ikki‖) ko’rinishini ham
olgan. Ko’pincha bunday qo’zg’olonchilarni ―ikko‖ deb ataluvchi dahriy budda
sektasi
birlashtirgan.
Dehqonlar
va
rohiblarning
quyi
tabaqasi
vakillari
provinsiyalardagi feodal amaldorliklarni, ularning mulklarini tugatish uchun, ayrim
holatlarda bo’lsa ibodatxonalardagi oliy ruhoniylarga qarshi chiqishdi
Do'stlaringiz bilan baham: |