X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

Terminal pauza
— preagonal holatdan so'ng paydo boMadi 
va to'satdan nafas to'xtashi, bradikardiya, stvol (o'zak) refleks­
lari — ko'z qorachig'i va shox pardasi reflekslarining yo'qolishi 
bilan ifodalanadi. Es-xush yo'qoladi. Bosh miyaning elektrik 
faolligi ham yo'qoladi. Terminal pauza 5—10 sekunddan 3—4 
minutgacha davom etadi.
Agoniya
(yunoncha — agonla — kurash) o'layotgan organizm­
ning eng so'nggi bosqichi hisoblanadi. Agoniya klinik o'limdan 
oldin sodir boMadi va organizmning hayotiy kuchlari so'na 
borishiga qarshi himoya-kompensator mexanizmlar faolligining 
ko'tarilishi bilan ifodalanadi. Agoniyaning klinik manzarasida 
organizmning hayotiy zarur funksiyalarining chuqur va keskin 
pasayishi kuzatiladi. Shartli va shartsiz reflekslar va es-xush ham 
yo'qoladi. Agoniyaning eng muhim klinik alomati agonal nafas deb 
nomlangan nafasning buzilishi hisoblanadi. Bunda kuchsiz va 
kichik amplitudali nafas olish, nihoyatda kam yoki onda-sonda 
(bir minutda 2—6 marta) paydo bo'luvchi katta maksimal ampli­
tudali nafas bilan navbatlanishi kuzatiladi.
Nafas harakatlarida butun tana va bo'yin mushaklari ishtirok 
etadi. Har bir nafas olganda bosh orqaga tashlanadi, og'iz keng 
ochiladi (o'layotgan go'yo havoni yutayotganday bo'ladi). O'p-
194

---

kaning minutlik ventilatsiya hajmi dastlabki hajmniig 15% ga 
yaqinini tashkil qiladi, xolos. Agoniya holatida o'pka shishi ’(atamaal 
shish) paydo boMadi. Bevosita atamaal pauzadan so‘ng yurakning 
qisqarish soni biroz ko‘payadi, arterial qon bosimi 20—50 mm 
simob ustunigacha ko'tariladi, EKGda sinusli avtomatizm tiklanadi, 
ritm tezlashadi, buning natijasida es-xush joyiga keladi.
Ammo bunday alomatlarning paydo boMishi reanimatsion 
chora-tadbirlarni to ‘xtatish uchun asos boMmasligi kerak, chunki 
ular agonal holatning boshlanishidan dalolat beradi. Agoniyaning 
oxirlarida yurakning qisqarish ritmlari kritik past darajagacha 
kamayadi, deserebratsion rigidlik (skelet mushaklarining tarang 
qotib qolishi) va umumiy tonik titrashlar, beixttyor siyish, 
defekatsiya kabilar paydo boMadi.Tana harorati pasaya boshlaydi.