X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

o'zgarishi tushuniladi (m asalan, buyrak usti bezining po'stloq
qismida enzimatik buzilishlar hisobiga yuz beradigan adrenogenital
sindromda kortizol hosil bo'lishi va sekretsiyasining kamayishi
yoki m utloq to'xtash i). G iperkortisizm — AKTG sekretsiyasini
kuchaytiradi, bu esa po'stloq androgenlarini ishlab chiqarilishi­
ni kuchaytirib, virilizatsiyaga olib keladi. Buyrak usti bezining
po'stloq qism ini bir vaqtda gipofunksiyasi (gipokortisizm ) va
giperfunksiyasi (androgenlarning ko'plab ajralishi) kuzatilishi
mumkin. Disfunksiya tushunchasiga yana bez tomonidan «normal
bo'lm agan» gorm onlarni ishlab chiqaruvchi holat (masalan, faol
gorm on o'rniga paragormon ishlab chiqarilishi) ham kiradi.
To'qimalardagi buzilishlar — asosan gormonlaming to'qima —
295

---

birinchi navbatda nishon hujayralar tom onidan qabul etilishi,
o ‘zlashtirishi va umuman metabolizmi bilan bogMiq boMadi. Biroq
ikkilamchi (teskari bogManish sistemasi ta’sirida) ravishda endokrin
bezlarning faoliyatida buzilishlar yuz berishi ehtimoldan holi emas.
To'qima giperfunksional buzilishlari progorm onning gormonga
to'qimada konversiyasi (qayta o'zgarishi) kuchayishi bilan bog'liq,
bo'lishi mumkin (m asalan, digidrotestesteronni ko'plab hosil
bo'lishida girsutizmning rivojlanishi, jigar kasalliklarida estronlar
inaktivasiyasining buzilishi ginekomastiyani keltirib chiqaradi, al-
dosteron periferik degradatsiyasining buzilishi — gipertenziyaga olib
keladi va hokazo).
G orm onal-faol xavfli o'sm alar o'ziga xos maxsus guruhni
tashkil qiladi va gipergormonal endokrinopatiyani chaqiradi. Bunda
m a’lum gormon ishlab chiqaruvchi bezning faoliyati teskari bog'­