X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

gigantizmga (katta yoshdagilarda akromegaliyaga), kamayishi esa
gipofizar nanizmga olib keladi. O'sishning buzilishi gipotireozda ham
kuzatiladi, shuningdek jinsiy bezlar patologiyasida — gonadotrop
sistemadagi nuqsonlar hisobiga ham yuz berishi mumkin.
Odatdagidan ertaroq jinsiy yetilish (balog'atga yetish), o'sish ­
ning vaqtinchalik tezlashishi yoki sekinlashishi, to'xtashi ham
ushbu bezlar patologiyasi, ayniqsa jinsiy bezlar faoliyatiga bog'liq.
Shuni ham aytib o'tish lozim ki, o'sishning buzilishi faqat ST G ,
tireoid, jinsiy gormonlar sekretsiyasining buzilishga bog'liq em as,
u irsiy buzilishlar, buyrak, yurak kasalliklari va ovqatlanishning
yetishmasligiga ham u yoki bu darajada aloqador.
Sem izlik giperkortisizm , adipozogenital distrofiya va giper-
insulinizmning ba’zi shakllari uchun xos hisoblanadi. Ozg'inlik esa
ko'pincha gipertireozda, diabetning ayrim turlarida, feoxrom o-
sitomada va gipofizning total yetishmasligi da kuzatiladi.
Ishtahaning oshishi — gipertireozda va ba’zi gipotalamik shi-
kastlanishlarda, pasayishi esa giperinsulinzmda kuzatiladi. Mikse-
dem a, addisonizm va giperkalsiyem iyada mutlaq ishtahasizlik
kuzatiladi.
Tireopatiyada moddalar almashinuvi o'ziga xos ravishda (masa­
lan, gipertireozda gipermetabolizm, gipotireozda gipometabolizm)
o 'z g a r a d i. G ip o f iz va T T G n in g t a q c h illig i b ila n b o g 'liq
pangipopituarizm asosida gipom etabolizm yetadi.
Endokrinopatiyalarda ko'pincha natriy, kaliy va kalsiy almashi-
nuvlari buziladi. C hunonchi, buyrak usti bezining po'stloq qismi
293

---

faoliyati o ‘zgarganda ko'proq, natriy va kaliy almashinuvi buziladi.