X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

ikki tom onlam a aloqa jarayonlarining buzilishlari markaziy va
periferik endokrin bezlar faoliyatining o'zgarishiga olib keladi.
A d ren a lin buyrak usti b e z in in g m a g ‘iz q ism id a ish lab
chiqariladi, moslanishga m oyillik beradigan gormon hisoblanadi,
organizm ning turli, ayniqsa to'satdan yuz beradigan ta ’sirlar
bilan «kurashishida» glikogenni boshqa manbalardan safarbar
qilib, qonda glukoza miqdorini oshirish yo'li bilan organizm ga
energiya va m oslashishni bag'ishlaydi, g'ayritabiiy ta ’sirlardan
qochish kabi turli xil reaksiyalarga yordam beradi. Adrenalin jigar
va muskul hujayralarining membranalari tashqarisidagi maxsus
retseptorlar bilan bog'Ianib, hujayra membranasining ichki devo­
rida joylashgan ad en ilsiklazan i faollashtiradi. K eyin s-A M F
glikogen-fosforilazani rag'batlantiradi, buning natijasida glikogen
parchalanadi va glukozaning miqdori ortadi.
Endokrin sistemaning idora etilishida retseptorlarning kamay­
ishi, shikastlanishi va yo'q olib ketishi katta aham iyatga ega.
M asalan, buyrak usti bezining po'stloq qavati qator gorm onlar-
ni — mineral va glukokortikoidlarni, estrogen, androgen gor-
monlarni ishlab chiqaradi. G orm onlar nishon hujayralarga ta ’sir
etadi, ularning retseptorlari va sitozoli bilan bog'lanadi. So'ngra
gorm on-retseptor birikmasi hujayraning yadrosiga t a ’sir etib,
g en la m in g ekspressiyasini chaqiradi. Steroid g o rm on larn in g
kamayishi yoki sekretsiyasining mutlaq to'xtashi periferik idora
etish m exanizm larining buzilishi va hujayraning o'sish i hamda
shakllanishi idora etish mexanizmlarining o'zgarishiga olib keladi.
G orm onlar ta’siri uchun asosan uchta om il xarakterli:
1. 
Maqsadga yo'naltirilgan (chegaralangan) nishon to'qim aga