X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

tushib ketishiga olib keluvchi tish kasalliklari (kariyes, paro-
dontoz) sabab bo'ladi. Ovqat chaynashning buzilishi jag' suyak-
larining sinishi, pastki jag'ning chiqib ketishi va tishlar sinishiga
olib keluvchi yuz pastki qismining jarohatlarida (lat yeyish, yara-
lanish) ro'y beradi.
Tishlar kasallanganda ularning chaynash bosimi sezilarli
darajada pasayadi. Tish protezlari bu narsani faqat qisman tiklaydi
xolos. Protezlar yordamida ham chaynash bosimi, odatda, 1 sm 2
249

---

yuzaga 40 kg dan ortm aydi (norm ada — 20— 120 k g/sm ).
N osog‘lom tishlar infeksiya o ‘chog‘i bo'lib xizmat qiladi hamda
ular organizmning sensibilizatsiyasiga va yurak, buyraklar, b o‘-
g'imlaming allergik shikastlanishiga olib kelishi mumkin. Bunday
tishlar patologik reflekslar manbayi bo'lib ham xizmat qiladi. Ma­
salan, eksperimentda tish pulpasi bo'shlig'iga ta’sirlovchi m od­
dalar (fo r m a lin , k roton m o y i, m argim u sh k is lo ta s i va
boshqalar) yuborilganda hayvonlaming turli a’zolarida distrofik
jarayonlar ro'y beradi, qo'l va oyoqlaming falaj bo'lishi kuzatildi.
Ovqatni chaynash chaynov mushaklarining yallig'lanishida,
ular innervatsiyasining izdan chiqishida (bulbar falajlar) yuzaga
kelishi mumkin.
Sifatsiz ovqat chaynalganda oshqozon va m e’da osti bezi
shiralarining reflektor ravishda ajralishi kamayadi. Yaxshi chay-
nalmagan ovqat og'iz bo'shlig'i, qizilo'ngach, oshqozon shilliq,
qavatini shikastlaydi. Yirik ovqat luqmalari sekinroq hazm bo'ladi
va oshqozonda uzoqroq vaqt davomida ushlanib qolib, uning
shilliq, qavatida o'zgarishlar paydo qiladi.
So'lak ajralishining buzilishlari.