X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

mexanik qarshilik esa so‘lak yo‘llarida tosh hosil bo‘lganida paydo
bo‘ladi. So'lak bezlari sekretsiyasining markaziy tormozlanishi esa
kuchli his-hayajonlar (qo‘rqish, hayajonlanish) paytida, og'riq
ro'y berganida kuzatiladi. So'lak bezlarining sekretor nerv
apparatiga ayrim vegetativ zaharlar (atropin, skopolamin) susay-
tiruvchi ta’sir ko'rsatadi. Ko'pincha organizm suv yo'qotganida
giposalivatsiya ikkilamchi tarzda yuzaga chiqadi.
So'lakning tanqisligi og'iz qurishiga olib keladi, bu esa o'z
navbatida ovqat chaynashni va uni yutishni qiyinlashtiradi. So'lak
bilan yaxshi namlanmagan ovqat og'iz bo'shlig'i shilliq qavatini
jarohatlaydi. Giposalivatsiya paytida oshqozonning sekretor funk­
siyasi pasayadi.
So'lak yetarli miqdorda ajralmaganida tilda ko'chib tushayotgan
epiteliydan iborat bo'lgan qoplam hosil bo'ladi. U og'iz bo'sh-
lig'idagi mikroflora uchun oziqlantiruvchi muhitdir. Normada 1 ml
so'lak tarkibida 10®—109 atrofida bakteriyalar bo'ladi. Ularning asosiy
qismini streptokokklar tashkil qiladi. Ulardan tashqari, so'lakda
doimiy ravishda diplokokklar, spirillalar, spiroxetalar, laktobatsil-
lalar, aktinomisetlar, Candida turkumidagi zamburug'lar bo'ladi.
Inson organizmi og'izdagi mikrofloraga moslashgan bo'lib, unga
nisbatan himoya mexanizmlarini hosil qilgan, og'iz bo'shlig'i shilliq
qavatining butunligi buzilganida bu mikroflora og'iz bo'shlig'ida yal­
lig'lanish jarayonlarini hosil qilishi mumkin. Bu jarayonlarning
rivojlanishiga giposalivatsiya paytida lizosimning tanqisligi va uning
faolligining pasayishi ham sharoit yaratadi.
251

---

Ovqat yutishning buzilishlari.