Uygur, qaqauz, quzey

(Bulgar S., 1999:75).
2.2. Qaqauz türkcəsinin ilk yazılı qaynaqları
Rusiya uzun illər Osmanlı dövlətinin tərkibində olmuş, Os- 
manlılarla eyni dildə danışan və eyni mədəniyyətin daşıyıcısı olan 
qaqauzları yeni işğal etdiyi bölgəyə köçürdükdən sonra onları 
keçmişindən qoparmaq üçün dini inanclarının möhkəmlənməsinə

---

və xristian dininə dair mətnlərin ana dillərinə çevrilməsinə xüsusi 
diqqət yetirirdi. Bu işi görə biləcək kadrlar isə yox dərəcəsində 
idi. Rusiya qaqauzlar arasında xristian dininin möhkəmlənməsi 
üçün anadilli kadrlar hazırlamasına da şərait yaratdı.
1810-cu illərdə Vyanada çap olunmuş “Psaltıra”(Zəbur) və 
Yunanıstanlı şair Aristofanın (M.Ö.455-385) komediyaların- 
dan parçalar, Nikolay və İvan Fazlı qardaşlarının Aleksandr 
Puşkinin “Qış yolları”, “Kahırsız quşcığaz” (Zavallı quşcuğaz) 
və “Qış gecələri” şeirlərinin tərcümələri qaqauz türkcəsinin ilk 
ədəbi məhsulları sayılır 
(Arnaut T., 2001).
Qaqauz yazılı dilinin formalaşması, tarixinin yazılması isə 
Mixail Çakırın adı ilə bağlıdır.
Mixail Çakır 
(27.04.1861, Çadır qəsəbəsi- 08.10.1938, Ki- 
şinyov şəhəri). 1812-ci ildə qaqauzlar Bucaq bölgəsinə köçü- 
rüləndə Mixail Çakırın ata-babası da Çadır (indi Çadır-Lunqa 
adlanır. Lunqa sözü də moldavca çadır deməkdir) yerləşdirilir. 
İlk təhsilini doğulduğu Bender Tihin qəsəbəsidəki dördsinifli 
ibtidai məktəbdə alır. Sonra ailəsinin istəyi ilə Kişinyov şəhə- 
rindəki ilahiyyat məktəbinə daxil olur. Oranı bitirib Kiyevə 
gedərək, üç il də orada dini təhsilini davam etdirir. 1881-ci ildə 
onu Kişinyovda öyrətmən işləməyə göndərirlər. Qısa bir za- 
manda din xadimi və öyrətmən kimi böyük nüfuz qazanır. Dini 
məktəbdə riyaziyyatdan, təbiət elmlərindən dərs deməklə yana- 
şı, keşiş vəzifəsini də yerinə yetirir. Mixail Çakır protoiyerey 
(dini rütbə, keşiş - Ə.Ş.) rütbəsinə yüksəlir.
1884-cü ildə onu dini işlər üzrə məhəllə müvəkkili və rusca 
və moldovca dini mətnlərin nəşri şurasına üzv seçirlər. O, 
qazandığı nüfuzdan istifadə edərək kilsədə duaların milli dil- 
lərdə oxunmasına razılıq ala bilir