Uygur, qaqauz, quzey

dın, 2007:7, 30 Oktyabr).
Tarixçi Sevda Süleymanovanın “Albaniyanın şimal-qərb sər- 
həd bölgəsi liniya-ereti” məqaləsi də 
(Süleymanova S.Ə.,
2007:56-74) 
mövzuya aydınlıq gətirə biləcək faktlarla zəngindir.
Nəinki orta yüzillərdə, hətta 19-cu yüzildə, 20-ci yüzilin əv- 
vəllərində milliyyətlə dini inancın eyni mənada işləndiyini 
müşahidə edirik. Çox vaxt isə dini inancın milliyyəti üstə- 
lədiyinin şahidi oluruq. Adamlar mənsub olduqları millətin adı 
ilə deyil, dininə görə adlandırılırdılar.
Bölgədə folklor toplayarkən Baş Daşağıllı 79 yaşlı Mehralı 
Səmədov Göybulaxlı Aşıq Donu, Çalıflı Aşıq Əvək və baş- 
qalarından da söz açdı. Erməni kimi tanıdıqları bu aşıqların 
əsasən türkcə oxuduqlarını söylədi. Araşdırıcılar isə 300-dən 
çox erməni aşığının türkcə çalıb-oxuduğunu, şeir yazdığını 
göstərirlər. Çox təəssüf ki, bu günədək onlardan hansının hay- 
yəni bu gün erməni adlandırılan xalqdan olduğuna, hansının 
xristian türkü olduğuna aydınlıq gətirilməmişdir. Son zamanlar 
bu mövzuda yazan araşdırıcıların fıkrincə, qriqorian təriqətinə 
inanan bütün xalqlar erməni adlandırılmış, bugünki erməni ad- 
landırılan xalqın soykökünü təşkil edənlər hay adlandırılmışlar.
Xristian türklər haqqında ciddi araşdırmalara rast gəlinmir. 
Buna görə də xristianlığın qriqorian təriqətinə inanan türklər 
ermənilərlə, pravoslav təriqətinə inanan türklərin böyük bir 
qismi isə yunanlarla (qrek) və gürcülərlə eyniləşdirilmişdir. 
Pravoslav inanclı qaqauzların, çuvaşların, bəzi tatar toplumları- 
nın türk kökənli olmaları, dillərini, mədəniyyətlərini qoruyub 
saxlamaları göz önündədir. Demək, xristianlığın başqa təriqət- 
lərinə inanan türklərin də tarixinin öyrənilməsinə yenidən nə- 
zər salmaq lazımdır. Onda görəcəyik ki, türkcə çalıb-oxuyan 
erməni aşıqları siyahısına saldığımız aşıqların bir çoxu qriqo-

---

rian inanclı türklər, yunan (qrek, urumlu) adlandırdıqlarımızın 
böyük bir qismi isə pravoslav inanclı türklərdir.
Bölgədəki toponimlərin qaqauzların yaşadıqları yerin adı ilə 
uyarlığı, burada yaşayanlara zarafatla da olsa, “qaqauz” deyilməsi 
20-ci yüzilin əwəllərinədək burada xristian türklərin yaşamasın- 
dan xəbər verir. Bu da yeni araşdırmalar üçün ipucu ola bilər.