|
Жабарийлар, жабария (араб. жабр қилувчи, мажбур қилиш) – VII аср охири VIII аср бошида ислом илоҳиётида пайдо бўлган оқим тарафдорлари. Жабария исломда тақдир масаласида адашган деб тан олинган фирқалардан бири ҳисобланади. Суннийликдаги тақдир масаласини инкор қилади. Худо тақдирни олдиндан белгилаб қўйган, инсонда ҳеч қандай ирода ва фаолият эркинлиги йўқ, булар фақат Худода мавжуд, инсон эса ана шу фаолиятни ўзлаштириб олиш имкониятига эга ғоясини илгари суради Жабарияни ҳокимият тепасида турган умавийлар қўллаб-қувватлаб, уларга қарши бўлган диний фирқа ва сиёсий гуруҳлар таъқиб остига олинган.
Мушаббиҳа (араб. ўхшатувчилар, ўхшатиш тарафдорлари) – ислом илоҳиётда Худони одамга ўхшатиб тасвирлайдиган таълимот. Мушаббиҳа эътиқодича, Аллоҳ инсон суратида бўлиб, унинг сочи, тирноқлари, ажин, икки қоши ва ундан бошқа аъзолари ҳам бор. Улар Аллоҳнинг Қуръони каримда келган сифатларини тўғридан-тўғри ўз ақидалари билан талқин қилган. Аллоҳнинг ҳам инсон каби бадан ва аъзолари бор, у ҳам инсон каби ўтириш учун курашга муҳтож деган хулоса чиқарган ислом илоҳиёти – калом тарафдорлари мушаббиҳа тарафдорларини рад этиб, уларга қарши кураш олиб борган ва уларни санамга сиғинувчилар деб қараган.
Исломдаги оқим ва йўналишларнинг ҳозирги кундаги кўриниши.
Қ
Муқаддас динимиз бундан буён ҳам халқимизни бирлаштириб, миллати ва тилидан қатъий назар, маънавий покланиш, одамларни тинчлик, эзгулик, бағрикенглик, ўзаро ҳурмат ва тотувликка ундайдиган, ўрнини ҳеч нарса боса олмайдиган восита бўлиб хизмат қилиши шубҳасиздир.
Шавкат Мизиёев,
1-жилд, 31-бет, 2017.
уръони карим, Ҳадиси шариф, ижмоъ (араб. иттифоқ бўлиш), қиёс ва бошқа қўшимча манбалардан, ҳар ким ҳам ҳукм чиқариб ололмайди. Фиқҳ деб мазкур (4 та) манбалардан тўғри ҳукм чиқаришга айтилади. Ҳатто бир оят устида саҳобаларнинг турли фикрда бўлганликлари ҳақида ривоятлар бор. Лекин Муҳаммад а.с. (а.с. – алайҳиссалом) вафотларидан сўнг секин-аста ихтилофлар, низоли масалалар кўпая борди. Ҳижратнинг 2-асридан бошлаб ислом шариатини мукаммал талқин қила оладиган йирик алломалар (фиқҳ олимлари, ҳуқуқшунослар) етишиб чиқа бошлади. Уларнинг энг йириклари қўйидагилардир:
Имом Аъзам (Абу Ҳанифа Нўъмон ибн Собит): 699-767 й.
Имом Молик (Абу Абдуллоҳ Молик ибн Анас Асбаҳий): 713-795 й.
Имом Шофиий (Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Идрис): 767-820 й.
Имом Аҳмад (Абу Абдуллоҳ Аҳмад ибн Муҳаммад ибн Ҳанбал):
780-855 й.
Булардан ташқари кўплаб фиқҳ олимлари ўтганлар, лекин уларнинг ижодий ишлари китоб шаклига келтирилмаган ва шуҳрат топмаган. Фақат мазкур 4 буюк зотни етук уламо ва фузало сифатида вожиб деб саналган. Чунки шундай қилинмаса 4 та эмас 400 мазҳаб пайдо бўлиши мумкин эди.
Бугунги кунда дунёдаги тахминан 1,77 миллиард мусулмон аҳолисининг 92,5 фоизини суннийлар ташкил этиб, улар мазҳаблар бўйича қуйидаги нисбатда бўлинадилар: Ҳанафийлар 47 фоизи, шофийлар 21 фоизи, моликийлар 17 фоизи, ҳанбалийлар 7,5 фоизини ташкил қилади.
Тўрт мазҳаб ўртасида унча катта фарқлар йўқ, кўп масалаларда бир хиллик мавжуд. Чунки ҳаммасининг ҳам ҳукм оладиган манбалари бир. Фақат жузъий ихтилофларгина мавжуд. Масалан, жанобатдан ғусл қилишнинг фарз эканлигида улар ўртасида ихтилоф йўқ. Аммо ғуслда неча фарз бор, деган масалада фикрлар турлича. Имом Аъзам мазҳабларида ғуслда 3 та фарз: оғизни чайқаш, бурунга сув олиб ташлаш ва бутун жасадни ювиш. Имом Шофиий мазҳабларида эса фарз битта – бутун жасадни ювиш. Оғиз-бурун бу зот наздида ички аъзолари ҳисобланади. Имом Аъзам раҳматуллоҳи алайҳ наздларида эса оғиз билан бурун ташқи аъзолардан, деб билинади. Шунинг учун уларни ҳам ювиш фарз. Маворуннаҳр мусулмонлари ислом дини кириб келган вақтдан бошлаб Имоми Аъзам (Ҳанафий) мазҳабига тақлид қилиб келганлар. Ўтган уламоларнинг деярли ҳаммаси ҳам шу мазҳаб асосида асарлар битиб қолдирган.
Муқаддас динимиз бундан буён ҳам халқимизни бирлаштириб, миллати ва тилидан қатъи назар, эзгулик, бағрикенглик, ўзаро ҳурмат ва тотувликка ундайдиган, ўрнини ҳеч нарса боса олмайдиган восита бўлиб хизмат қилиши шубҳасиз.
Do'stlaringiz bilan baham: |
