Toshkent moliya instituti "statistika" kafedrasi

 
2. MHTdagi daromad ko’rsatkichlari 
MHTda J.Xiks kontseptsiyasiga asoslanuvchi, taqsimlash jarayonining barcha 
jabhalarini xarakterlovchi daromad ko’rsatkichlari tizimi yaratilgan. Bu tizim 
quyidagi daromad ko’rsatkichlarini o’z ichiga oladi: 

birlamchi daromadlar 

joriy transfertlar 

ixtiyordagi daromadlar 

natura ko’rinishidagi ijtimoiy transfertlar 

tuzatish kiritilgan ixtiyordagi daromad 

milliy daromad (yalpi va sof) 

milliy ixtiyordagi daromad (yalpi va sof)
Birlamchi daromad
bu - institutsion birliklarning boshqa birliklarning 
iqtisodiy faoliyatida bevosita va bilvosita (moliyaviy va ishlab chiqarilmagan 
aktivlari bilan) qatnashganliklari natijasida ega bo’ladigan daromadlaridir.
Birliklarning iqtisodiy faoliyatida bevosita qatnashishlari quyidagi belgi va 
sifatlar bilan xarakterlanadi: ishlab chiqarishni tashkil qiluvchi va yurituvchi 
sifatida, yollanma mehnatchi sifatida, iqtisodiy faoliyat yuritish uchun xuquqiy 
bazani yaratuvchi va infratuzilmani shakllantiruvchi sifatida.
Birliklarning iqtisodiy faoliyatida bilvosita qatnashishlari quyidagi belgi va 
sifatlar bilan xarakterlanadi: o’z aktivlari bilan ishlab chiqaruvchi birlikning ustav 
kapitalini shakllantirishda qatnashish, moliya mablag’larini kelishilgan muddatga 
berish, asosiy vositalarni moliyaviy lizing asosida berish, birlikning aktsiyalariga 
va qimmatli qog’ozlariga ega bo’lish, ishlab chiqarilmagan aktivlarni berish va 
sug’urta polislariga ega bo’lish.
Birlamchi daromadlar tarkibiga mehnat xaqi, sof soliqlar, foyda, aralash 
daromad va mulk uchun daromad kiradi. 
Mehnat haqi
uy xo’jaligi sektorining birlamchi daromadi hisoblanadi. 
Mehnat haqi ko’rsatkichi bu schyotda mamlakatdagi barcha rezident
birliklarining mamlakat iqtisodiy hududida va tashqarisida ishlab chiqarishda 
ko’rsatgan faoliyatlari natijasida olgan mehnat xaqlarining (ish haqi, mukofotlar, 

---

230 
qo’shimchalar soliqlar, majburiy sug’urta badallari va fondlarga to’lovlar bilan) 
yig’indisidan iborat.
Sof soliqlar davlat boshqaruv idoralari sektorining birlamchi daromadi 
hisoblanadi. Sof soliqlar ikki qismdan: soliqlar va subsidiyalardan iborat.
Soliqlar institutsion birliklar tomonidan davlat birliklariga majburiy 
ravishda to’lanadigan to’lovlardir.
Subsidiyalar
esa davlat tomonidan institutsion birliklarga ishlab chiqarishni 
qo’llab-quvvatlash maqsadida beriladigan to’lovlardan iborat. Subsidiyalar o’z 
xarakteriga ko’ra mamlakatning (davlat boshqaruv idoralari sektorining) birlamchi 
daromadlari hisobidan boshqa sektorlarga berilgani uchun minus ishora bilan 
yoziladi. Soliqlar va subsidiyalar ayirmasi odatda