Toshkent davlat pedagogika universiteti fizika-matematika fakulteti

1.4-rasm. O‘rgatuvchi dasturlarning shakllari
O‘quv kompyuter dasturi va uni qo‘llashni tahlil qilishda qo‘llanilishi kerak bo‘lgan asosiy jihatlarga quyidagilar kiradi:

• 
  psixologik — ushbu dastur ta’lim olishga qanday ta’sir etadi, fanga bo‘lgan qiziqishni oshiradimi yoki pasaytiradimi, qiyin yoki tushunarsiz shakllantirilganligi, bundan tashqari noan’anaviy talablarni bajarishda ta’lim oluvchilarda o‘z kuchiga ishonchsizlik kayfiyati paydo bo‘lishi ham mumkin;
  
• 
  pedagogik — bu jihatda dasturning kursga umumiy yo‘naltirilganlik va o‘quvchilarda atrof-olam haqida to‘g‘ri taassurotlarni shakllantirishiga imkoni berish tomoni nazarda tutiladi;
  
• 
  metodik jihat dastur o‘quv materialini a’lo darajada o‘zlashtirishga imkon beradimi yoki yo‘qmi, o‘quvchiga taklif qilingan topshiriqlar tanlovi o‘zini oqlaydimi, material metodik jihatdan qanchalik to‘g‘ri taqdim qilinganligini hisobga oladi;
  
• 
  tashkiliy — darslarning kompyuter va yangi axborot texnologiyalarini qo‘llagan holda maqsadga muvofiq rejalashtirilganligi, mustaqil ishlarni bajarish uchun o‘quvchilarga beriladigan vaqt to‘g‘ri taqsimlanganlik jihatlarini o‘z ichiga oladi.
  

Rivojlantiruvchi dasturlar bolalarni nutqini, dunyoqarashini, tanqidiy fikrlashni, materiallar bilan mustaqil ishlashini, o‘z-o‘zini nazorat qilishini va savodxonligini rivojlantirishga mo‘ljallangan dasturlar hisoblanib ularga Gcompris, “TESTЫ”, PerfectBrain, “Primerchik” kabi dasturlarni misol qilish mumkin. Rivojlantiruvchi dasturlari ham o‘z ichida guruhlanadi:

• 
  tanqidiy fikrlashni rivojlantirish;
  
• 
  katta hajmli axborot bilan ishlash malaka va ko‘nikmalari;
  
• 
  materiallar bilan mustaqil ishlash malaka va ko‘nikmalari;
  
• 
  buyruqda ishlash malaka va ko‘nikmalari;
  
• 
  topshiriqni qo‘yish va uni yechish mahorati;
  
• 
  o‘z-o‘zini nazorat qilish malaka va ko‘nikmalari;
  
• 
  o‘rganishga motivatsiya.
  

Pedagogik dasturiy vositalarni turli xususiyatlariga ko‘ra turlarga ajratish mumkin. Qo‘llash jarayoniga ko‘ra instrumental va pedagogik dasturiy vositalarga bo‘lish mumkin.