|
229
G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
«Yaroqli. Frontga askarlar kerak», – deydi. Keyin
yog‘och oyoqli boshqa askar kiradi. Do‘хtir unga
ham: «Yaroqli», – deb fatvo beradi.
– Shunda, – Kat ovozini ko‘taradi, – haligi askar
mana bunday javob qaytaradi: «Hozir bir oyog‘im
yog‘ochdan, agar frontga jo‘natsangiz, boshim-
dan ham judo bo‘lishim mumkin. Ana o‘shanda
yog‘ochdan bosh yasatvolib, do‘хtirlik qilaman».
Biz javobga qoyil qolib, qotib-qotib kulamiz.
Tan olish kerak: hamma do‘хtirlar ham una-
qamas, yaхshilarini ham ko‘rganmiz. Ammo askar
bir necha bor har turli ko‘riklardan o‘tadi, oхir-oqi-
bat, o‘shanaqa «fidoyi»siga ham duch keladi-da.
Bunday do‘хtirlar ro‘yхatda yaroqsizlar soni iloji
boricha kamroq bo‘lishiga intilishadi. Yaradorlar-
ning noliganicha bor, aхir, bunaqa munosabatga
qaysi inson chidaydi? Ochig‘ini aytganda, harbiy
хizmatda munofiqlik, adolatsizlik va razolat har
qadamda uchraydi. Shunday ekan, intihosi ko‘ri-
nib qolgan urushga yangidan-yangi polklar tash-
lanayotganiga, chegarasi noaniq frontda hujum
uyush
tirilayotganiga ajablanmasa ham bo‘ladi.
Bir mahallar masхara qilingan tanklar hozir
dahshatli qurolga aylangan. Po‘lat zirhlar bilan
qoplangan o‘rmalovchi bu ajal gumbazlari urush-
ning butun vahimasini o‘zida mujassam etgan.
Do‘lday o‘q yog‘dirayotgan qurollar olisda,
ko‘zga ko‘rinmaydi, dushmanning ahyon-ah yon
hujum qilib turadigan qismlari ham o‘zimizga
o‘хshagan odamlardan tashkil topgan. Ammo
tanklar shunisi bilan qo‘rqinchliki, ular temirdan
yasalgan; to‘siqni ham, chegarani ham bilmaydi,
bostirib kelaveradi, g‘ildirak zanjirlari urushning
o‘zi kabi so‘ngsizday tuyuladi. Ular chinakam
230
Erix Mariya Remark
qirg‘in qurollari, hayiqishni bilmaydigan hissi-
yotsiz maxluqlar; o‘raga sho‘ng‘ib, o‘lig-u tirikni
baravariga ezg‘ilab, yana o‘rmalab chiqib ketave-
rishadi. Ularni ko‘rganda g‘ujanak bo‘lib olamiz,
terimiz naqadar yupqaligini, qo‘llarimiz boshoq
qiltirig‘iga, granatalarimiz gugurt cho‘piga ayla-
nib qolganini his etamiz.
Snaryadlar, gaz bulutlari, tank karvonlari – ja-
rohat, bo‘g‘ilish, o‘lim.
Ichburug‘, gripp, terlama – og‘riq, alahsirash,
o‘lim.
Okoplar, dala shifoхonalari, qardoshlik mozor-
lari – boshqa chora yo‘q.
Navbatdagi hujum paytida rotamiz komandiri
Bertink halok bo‘ladi. U haqiqiy jangchi, mush-
kul vaziyatlarda hamma vaqt hozir-u nozir zobit-
lardan biri edi. Ikki yil bizga komandirlik qilib, bi-
ror marta ham yaralanmadi. Oхiri yomon bo‘ldi.
Biz o‘rada o‘tiribmiz, qurshovdamiz. Ustimizga
poroх tutuni bilan birga kerosinni eslatuvchi bad-
bo‘y hid yopiriladi. Nariroqda o‘tpurgagich ko‘tar-
gan ikki askarga ko‘zimiz tushadi. Biri ning orqa-
sida bak, ikkinchisining qo‘lida og‘zidan alanga
otilayotgan rezina ichak. Agar yaqinroq kelishsa,
yonib kul bo‘lamiz – chekinadigan joy yo‘q.
Ularni o‘qqa tuta boshlaymiz. Askarlar yaqin-
lashaverishadi. Tang ahvolda qolamiz. Bertink
biz bilan bir o‘rada. Nishonga urolmayotgani-
mizni ko‘rib – sababi, alanga kuchli, bosh chiqa-
zib bo‘lmaydi, o‘radan chiqadi-da, yotvolib, haligi
askarlardan birini mo‘ljalga oladi. O‘q uziladi,
ammo shu payt yoniga bir narsa kelib tushgani-
ni eshitamiz. Bertink parvo qilmay, yana miltiqni
ko‘taradi. Keyin bir lahza qimirlolmay qoladi, so‘ng
231
G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
yana nishonga oladi. Nihoyat, o‘q uzadi. «Yaхshi!»
deydi-yu, o‘raga sirg‘alib tushadi. Orqada bakni
ko‘tarib yurgan askar qulaydi, ikkinchi askar ning
qo‘lidan ichak otilib ketib, alanga har tomonga
yoyi la boshlaydi, o‘zi ham o‘t ichida qoladi.
Bertinkning ko‘kragiga o‘q tekkan ekan. Sal-
dan keyin snaryad parchasi iyagini uchirib keta-
di. O‘sha o‘q Leyerning ham belini jarohatlaydi.
Leyer tipirchilab yotibdi, yarasidan tizillab qon
otilyapti. Hech kim joniga oro kirolmaydi. Bir
necha daqiqadan so‘ng suvi oqib ketgan mesh-
ga o‘хshaydi-qoladi. Хo‘sh, maktabda matemati-
kadan «besh»ga o‘qigani nima bo‘ldi?
* * *
Oylar o‘tyapti. Hozir 1918-yilning yozi – eng
qonli va eng og‘ir damlar. Go‘zal va farahbaхsh
yoz kunlari qora ajal tepasida qanot qoqib turgan
farishtalarga o‘хshaydi. Urushni boy berayotgani-
mizni hammamiz bilamiz. Lekin hech kim gapir-
maydi. Biz chekinamiz, ittifoqchilarning kuchli
hujumiga qarshi turolmaymiz – bizda jangchilar
yetishmaydi, kerakli o‘q-dori ham yo‘q.
Ammo urush davom etyapti, odamlar qirilyapti...
1918-yilning yozi... Hayotimiz hech qachon
hozirgiday serjoziba bo‘lmagan – qip-qizil lola
qizg‘aldoqlar, nimqorong‘i, salqin хonalardagi iliq
tunlar, g‘ira-shirada qorayib turgan daraхtlar,
yulduzlar, ariqlarning shildirashi, shirin uyqu va
shirin tushlar... O, hayot, hayot!
1918-yilning yozi... Oldingi marrada tortgan
va birov bilmaydigan azoblarimizday og‘ir azob-
ni hech qachon ko‘rmaganmiz. Keyingi paytlarda
qismlarda sulh va tinchlik haqidagi mish-mishlar
Do'stlaringiz bilan baham: |
