Topografik anatomiya o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi N. H. Shomirzayev

Gardan sohasi, regio nuchea
Ch e g a r a l a r i: yuqorida – yuqorigi gardan chizig‘i, pastda – VII bo‘yin
umurtqasining o‘tkir o‘sig‘ini akromion bilan tutashtiruvchi chiziq, yon tomon-
lardan – so‘rg‘ichsimon o‘siqning orqasidan akromionga o‘tkazilgan chiziq.
Xususiy fassiyaning ostidagi birinchi qavatda trapetsiyasimon muskul, ik-
kinchi qavatda bosh va bo‘yinnning tasmasimon muskullari (mm. splenius cervi-
cis et capitis), kurakni ko‘taruvchi muskul, kichik va katta rombsimon muskullar
hamda ular ostidagi orqa yuqorigi tishli muskul joylashadi. Uchinchi qavatni orqa-
ning uzun muskullari hosil qiladi. Ularning ostida, sohaning yuqorigi qismida,
ya’ni ensa suyagi bilan I-II bo‘yin umurtqalari orasida kichik muskullar joylash-
gan. Mazkur qavatda amaliy ahamiyatga ega bo‘lgan muskul uchburchagi bor.
Uni yuqori va tashqaridan – boshning yuqori qiyshiq muskuli (m. obliquus capitis
superior), pastdan va tashqaridan – boshning pastki qiyshiq muskuli (m. obliquus
capitis inferior), ichkaridan – boshning orqa katta to‘gri muskuli (m. rectus capi-
tis posterior major) hosil qiladi (206-rasm). Uchburchakning tubini atlantning
orqa ravog‘i va orqa atlant-ensa pardasi (membrana atlantooccipitalis) posterior
hosil qiladi.
Uchburchak orqali ensa osti nervi (n. suboccipitalis), umurtqa arteriyasi (a.
vertebralis) hamda bo‘yinnning chuqur venasi, umurtqa va ensa venalarining o‘zaro
anastomozlanishi natijasida hosil bo‘lgan vena chigali o‘tadi. Umurtqa arteriyasi
atlantaning ko‘ndalang o‘sig‘idagi teshikdan chiqib, uning orqa ravog‘i bo‘ylab
yo‘naladi. So‘ngra orqa atlant-ensa pardasi va qattiq miya pardasini teshib o‘tib,
katta ensa teshigi orqali bosh miya qutisiga kiradi. Katta ensa nervi (n. occipitalis
major) boshning pastki qiyshiq muskuli tagidan chiqib, yuza qavatdagi muskullar
oralab ensa sohasining terisi ostiga chiqadi.