Topografik anatomiya o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi N. H. Shomirzayev

Qorin aortasi
Qorin aortasi (aorta abdominalis) – bel umurtqalarining oldingi sathida, past-
ki kavak venaning chap tomonida joylashgan. U diafragmaning aorta teshigidan
boshlanib, ko‘pincha IV bel umurtqasi oldida umumiy yonbosh arteriyalariga
bo‘linadi (aorta bifurkatsiyasi). Yuqorida aorta oldida oshqozon osti bezi, o‘n ikki
barmoq ichakning ko‘tariluvchi qismi, pastroqda ingichka ichak tutqichi joylash-
gan. Aortaning chap tomonida chap simpatik poyaning bel qismi o‘rin olgan. Qorin
aortasidan pariyetal va visseral tarmoqlar boshlanadi.
Pariyetal tarmoqlarga pastki diafragma arteriyalari, bel arteriyalari va
dumg‘azaning o‘rta arteriyasi kiradi.
1. A. phrenicae inferior dextra et sinistra aorta boshlang‘ich qismining ol-
dingi sathidan boshlanib, diafragmaning pastki yuzasiga yo‘naladi.
2. Aa. lumbales 4 juft bo‘lib, yuqorigi 4 ta bel umurtqalari davomida, aorta-
ning orqa yuzasidan boshlanib, bel, orqa miya va qorin devorining pastki qismini
qon bilan ta’minlashda qatnashadi.
3. A. sacralis mediana – ingichkagina tomir aortaning davomi tarzida,
uning ikkiga bo‘linish yeridan boshlanib, dumg‘azaning oldingi sathi bo‘ylab past-
ga, dum tomonga yo‘naladi.
Qorin aortasining visseral (ichki) tarmoqlari:
1) qorin poyasi (truncus coeliacus) - aortaning oldingi sathidan XII ko‘krak–
I bel umurtqalari oralig‘ida boshlanib, qorinparda ortida o‘zining asosiy 3 ta
tarmog‘iga bo‘linadi: a. hepatica ommunis, a. gastrica sinistra, a. Lienalis;

---

297
2) yuqori ichak tutqich arteriyasi (a. mesenterica superior) - I bel umurtqasi
ro‘parasida aortaning oldingi yuzasidan boshlanadi, oshqozon osti bezining tagidan
chiqib, o‘n ikki barmoq ichak ko‘tariluvchi qismining oldidan o‘tadi, so‘ngra in-
gichka ichak tutqichiga kirib, o‘zining oxirgi tarmoqlariga bo‘linadi;
3) buyrak usti bezining o‘rta arteriyasi (a. suprarenalis media) - aortaning
yon devoridan boshlanib, bez tomon yo‘l oladi;
4) buyrak arteriyalari (aa. Renales) - aortaning yon tomonidan boshlanib,
buyraklarning darvozasiga kiradi;
5) moyak (yoki tuxumdon) arteriyalari (aa. testiculares (ovaricae)) juft hol-
da aortaning oldingi sathidan boshlanib, qorinparda ortida siydik yo‘li va tashqi
yonbosh arteriyasining old tomonidan kesib o‘tadi. Erkaklarda chov kanali orqali
moyakka, ayollarda esa tuxumdonga boradi.
Pastki ichak tutqich arteriyasi (a. mesenterica inferior) - III bel umurtqasi
ro‘parasida aorta oldingi yuzasining chaprog‘idan boshlanadi va qorinparda orti-
da o‘z tarmoqlariga bo‘linadi.
Qorin aortasi ko‘pincha IV bel umurtqasi ro‘parasida umumiy yonbosh ar-
teriyalariga (aa. iliacae communes) bo‘linadi. Umumiy yonbosh arteriyalari 30-
60
0
ga teng burchak hosil qilib, pastga va lateral tomonga yo‘naladi. Bu arteriy-
alarning o‘rtacha uzunligi 5-7 sm ga teng bo‘lib, ular dumg‘aza-yonbosh birlash-
masi ro‘parasida ichki va tashqi yonbosh arteriyalariga bo‘linadi. Tashqi yonbosh
arteriyasi (a. iliaca externa), umumiy yonbosh arteriyasining davomi hisoblana-
di, u chov boylamining o‘rta qismi tomon yo‘naladi va shu boylamning tagidan
o‘tib, son arteriyasi nomini oladi.
Ichki yonbosh arteriya, a. iliaca interna qorinparda orti bo‘ylab chanoq
bo‘shlig‘iga tushadi va katta quymuch teshigining yuqori chekkasida oldingi va
orqa tarmoqlarga bo‘linadi.