Topografik anatomiya o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi N. H. Shomirzayev

Qo‘ltiq osti sohasi, regio axillaris
T a sh q i m o‘ l j a l l a r: m.pectoralis major, m.latissimus dorsi et
m.coracobrachialis–ning konturlari, mo‘y qoplami. Qo‘lni tanadan uzoqlashtir-
ganda bu soha chuqurcha ko‘rinishini oladi; teri, fassiya va kletchatka olib tashlan-
sa, qo‘ltiq osti bo‘shlig‘iga aylanadi.
Ch e g a r a l a r i: oldinda – katta ko‘krak muskulining pastki qirg‘og‘i
bo‘ylab; orqada – orqaning serbar muskulining pastki qirg‘og‘i bo‘ylab; medial
tomonda – bu muskullar chekkasini ko‘krak qafasida III qovurg‘a bo‘ylab tutash-
tiruvchi chiziq bo‘yicha; lateral tomonda – bu muskullar pastki qirg‘oqlarini yel-
kaning ichki yuzasida tutashtiruvchi chiziq bo‘ylab aniqlanadi.
Sohaning terisi yupqa, jinsiy balog‘at yoshidan boshlab mo‘y bilan qopla-
nadi va ko‘pdan-ko‘p yog‘ va ter bezlariga ega. Ularning yallig‘lanishi oqibatida
furunkul (chipqon) va gidradenitlar rivojlanishi mumkin. Teri osti kletchatkasi
yupqa bo‘lib, unda nn.intercostobrachiales hamda yelkaning teri nervlari
9-rasm. O‘mrov osti
sohasining sagittal kesimi.
1 – o‘mrov suyagi;
2 – ko‘krak fassiyasining
yuza varag‘i; 3 - ko‘krak
fassiyasining chuqur
varag‘i; 4 – katta ko‘krak
muskuli;
5 – sut bezini osiltirib
ushlab turuvchi boylam;
5
a
– yuza ko‘krak
fassiyasi hisobiga
hosil
bo‘lgan sut
bezining
kapsulasi;
6 - retromammar
kletchatka;
7 – o‘mrov osti tomirlari va
yelka chigali; 8 – chuqur subpektoral kletchatka;
9 – 
f
.
clavipectoralis
; 10 – yuza subpektoral kletchatka.

---

22
nn.cutaneus brachii yotadi. Xususiy fassiya (fascia axillaris), markazda g‘ovak
bo‘lib, oldinda – ko‘krak fassiyasiga, orqada – ko‘krak-bel fassiyasiga (fascia
thoracolumbalis), medial tomonda – oldingi tishli muskulning fassiyasiga davom
etadi. Xususiy fassiyaning ostida yog‘ kletchatkasi va qo‘ltiq osti bo‘shlig‘ini
hosil qiluvchi muskullar joylashadi. Qo‘ltiq osti bo‘shlig‘i kesik to‘rt qirrali pira-
mida shaklida bo‘lib, uning pastga va tashqariga qaragan asosi xususiy fastsiya
bilan qoplangan. Konusning uchi esa yuqori va ichkariga qaragan bo‘lib,
o‘mrovning o‘rtasi, I qovurg‘a va o‘mrov osti muskuli (m.subclavius) bilan che-
garalanadi.
Qo‘ltiq osti bo‘shlig‘ining oldingi devorini fascia clavipectoralis,
ko‘krakning katta va kichik muskullari; orqa devorini – kurak osti va katta yumaloq
muskullar hamda orqaning serbar muskuli; lateral devorini – yelka suyagining
ichki yuzasi va uni qoplovchi tumshuqsimon-yelka muskuli (m.corasobrachialis)
hamda yelka ikki boshli muskulining kalta boshchasi (caput brevis m.bicipitis
brachii); medial devorini – oldingi tishli muskul bilan qoplangan ko‘krak devori
hosil qiladi (10-rasm).
Qo‘ltiq osti bo‘shlig‘ining oldingi devorida uchburchak shaklidagi 3 ta bo‘lim
farq qilinadi:
1) o‘mrov-ko‘krak uchburchagi (trigonum clavipectorale) – o‘mrov suyagi-
ning pastki qirg‘og‘idan kichik ko‘krak muskulining yuqorigi qirg‘og‘igacha
bo‘lgan joyni egallaydi; uchburchakning asosi to‘sh tomonga qaragan. Bu uch-
burchak o‘mrov osti sohasiga tegishli;
2) ko‘krak uchburchagi (trigonum pectorale) - kichik ko‘krak muskulining
turgan o‘rniga (ya’ni uning yuqorigi qirg‘og‘idan pastki qirg‘og‘igacha) to‘g‘ri keladi;
3) ko‘krak osti uchburchagi (trigonum subpectorale) - kichik ko‘krak
muskulining pastki qirg‘og‘idan katta ko‘krak muskulining pastki qirg‘og‘igacha
davom etadi; uchburchakning asosi tashqariga qaragan.
Ma’lumki, qo‘ltiq arteriyasi (a.axillaris) o‘mrov osti arteriyasining bevosita
davomi bo‘lib, yelka arteriyasiga davom etadi. Uning davomiyligi o‘mrov suyagi-
ning pastki qirg‘og‘i (yuqorida) yoki I qovurg‘aning tashqi qirg‘og‘i (pastda)
10-rasm. Qo‘ltiq osti bo‘shlig‘i
(yelka suyagi boshchasi orqali
o‘tkazilgan ko‘ndalang kesim).
1-qirra osti fassiyasi; 2-kurak
osti muskuli; 3-kurak suyagi;
4-qirra osti muskuli;
5-deltasimon muskul;
6-yelka suyagining boshchasi;
7-yeltasimon fastsiya; 8-yelka
ikki boshli muskulining payi;
9-tumshuqsimon-yelka muskuli;
10-bosh vena; 11-qo‘ltiq osti
arteriyasi va venasi; 12-katta ko‘krak
muskuli va ko‘krak fastsiyasi; 13-yelka chigali
tutamlari; 14-qo‘ltiq osti bo‘shlig‘i kletchatkasi; 15-oldingi tishli muskul;
16-ikkinchi qovurg‘a.

---

23
sathidan, katta ko‘krak muskulining (oldinda) yoki orqaning serbar muskuli (orqa-
da) pastki qirg‘oqlari sathigacha deb qabul qilingan.
Qo‘ltiq arteriyasining topografiyasini yuqorida keltirilgan 3 ta bo‘limda
o‘rganish maqsadga muvofiqdir (11-rasm). 1-bo‘limda qo‘ltiq arteriyasining oldida