Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish bu pul mablag’larini jalb qilish va ularni joylashtirishni tartibga solish yo’llari va usullaridir

15.4. Elektron pullar muomalasini boshqarish usullari

Texnika vositalaridan, axborot texnologiyalaridan va axborot tizimlari xizmatlaridan foydalangan holda elektron to’lov hujjatlari vositasida naqd pulsiz hisob-kitoblarni amalga oshirish elektron to’lovdir.

Elektron to’lov tizimida tovar/xizmatlar to’lovi xaridorning elektron hisobidan shaxsiy bank raqami hisobiga pul mablag’larini chiqarish imkoniga ega bo’lgan sotuvchining elektron hisobiga pul mablag’larini o’tkazish yo’li bilan amalga oshiriladi.

196
Elektron karmanni to’ldirish va ulardan pul echish quyidagi usullar bilan amalga oshirish mumkin:

tijorat banklarida naqd pul bilan;

bank kartalari (VISA, MasterCard, UzKart) yordamida;

pochta orqali;

Internet-banking yordamida;

pul o’tqazmalar tizimlari yordamida;

mobil aloqa yordamida.

Savdo ishtirokchilari mustaqil ravishda savdo tizimiga kirishning quyidagi uslublaridan birini tanlashlari mumkin:

masofaviy — ish o’rnidan foydalanish orqali;

valyuta birjasi savdo zalidagi ish o’rnidan foydalanish orqali.

Valyuta birjasi savdo tizimida ishlash uchun savdo ishtirokchilarini ikki bosqichli login va parol bilan ta’minlaydi.

Birinchi bosqich logini va parolidan foydalanish huquqiga faqatgina treyder ega bo’ladi.

Birinchi bosqich logini va paroli savdo ishtirokchisi savdo tizimini faollashtirish huquqini beradi.

Ikkinchi bosqich logini va parolidan foydalanish huquqi bank rahbari tomonidan vakolat berilgan birja savdolari bo’yicha birja bitimlarini tuzishga mas’ul bo’lgan shaxsga beriladi.

Ikkinchi bosqich logini va paroli savdo ishtirokchisi birja bitimini tasdiqlash huquqini beradi.

Birja bitimlarini tuzish uchun savdo tizimiga bitim tuzishga tashabbus qilayotgan savdo ishtirokchisining pul mablag’larini joylashtirish va/yoki jalb etish bo’yicha buyurtmasi kiritiladi.

Dastlabki buyurtmada quyidagi ko’rsatkichlar ko’rsatilishi lozim:

pul mablag’larini jalb etish yoki joylashtirish;

jalb etiladigan yoki joylashtiriladigan valyuta turi;

jalb etiladigan yoki joylashtiriladigan pul mablag’lari miqdori;

197
pul mablag’larini jalb etish yoki joylashtirish muddati;

pul mablag’larini jalb etish yoki joylashtirish bo’yicha foiz stavkasi; foiz to’lovlarini to’lash muddati.

Savdo tizimiga kiritilgan dastlabki buyurtmaga pul mablag’larini jalb etish va/yoki joylashtirish maqsadida kontragentlar tomonidan qarshi buyurtmalar kiritiladi.

Pul mablag’larini joylashtirish uchun buyurtmalar navbati foiz stavkasining o’sib borishi tartibida, foiz stavkalari teng bo’lganda esa buyurtmalar taqdim etilgan vaqt tartibida joylashtiriladi.

Pul mablag’larini jalb etish uchun buyurtmalar navbati foiz stavkasining kamayib borishi tartibida, foiz stavkalari teng bo’lgan taqdirda esa buyurtmalar taqdim etilgan vaqt tartibida joylashtiriladi.

Har bir birja bitimi tuzilganda savdo tizimi uni ro’yxatga oladi, unga ro’yxatga olish raqamini biriktiradi va savdo ishtirokchilariga o’zaro hisob-kitoblarni amalga oshirishga asos bo’ladigan birja guvohnomalarini taqdim etadi.

Tuzilgan birja bitimlari bo’yicha barcha hisob-kitob operatsiyalarining ijrosi savdo ishtirokchilari tomonidan bitim tuzilgan bank ish kuni Markaziy bankning banklararo hisob-kitoblar bo’yicha elektron to’lov hujjatlarini uzatish, qabul qilish va nazorat qilish vaqti yakunlanishiga qadar amalga oshiriladi.

Savdo tizimiga taqdim etilgan har qanday dastlabki buyurtma u bekor qilingunga, to’liq qondirilgunga yoki birja savdolari yakuniga qadar amal qiladi. Savdo tizimiga taqdim etilgan har qanday buyurtma birja bitimlari tuzilgunga qadar savdo ishtirokchilari tomonidan o’zgartirilishi yoki bekor qilinishi mumkin.

Savdo tizimi orqali tuzilgan birja bitimlari bo’yicha pul mablag’larini qaytarish muddati kelganda jalb qilingan mablag’lar va unga hisoblangan foizlarni qaytarish bank tomonidan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi. Pul mablag’larini qaytarish kuni pul mablag’lari tegishli hisobraqamiga kelib tushgan kun deb hisoblanadi.

Birja bitimlari bo’yicha barcha to’lovlar bitim tuzilgan valyutada amalga oshiriladi.

198
Birja bitimlari bo’yicha joylashtirilgan pul mablag’lari tomonlarning o’zaro kelishuviga asosan muddatidan avval qaytarilishi mumkin.