Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish bu pul mablag’larini jalb qilish va ularni joylashtirishni tartibga solish yo’llari va usullaridir

16.2. Foiz siyosati modellari

Xorijiy mamlakatlar bank amaliyotida foiz siyosatini belgilashda bir qancha modellarqo’llaniladi. Bu modellarbank faoliyatining xususiyatlari, kreditlash usullari, mijozlarni toifalarga ajratish va boshqa jihatlari asosida amalga oshiriladi. Biz tadqiqot ishimizda asosan AQSh tijorat banklari amaliyotida foiz siyosatini belgilashda foydalaniladigan metodlar va modellarga to’xtalib o’tamiz. Kredit tizimi rivojlangan mamlakatlarda foiz siyosatini belgilashda quyidagi modellardan keng foydalaniladi:

– «Qiymat plyus» modeli;

– «Baho etakchiligi» modeli;

– «Qiymat – foyda» modeli.

«Qiymat plyus» modeli. Tijorat banklarida foiz siyosati shakllanishining oddiy modeli «Qiymat plyus» bo’lib, bunda bank tomonidan jalb qilinadigan

mablag’lar va kredit amaliyoti bo’yicha bankning operatsion xarajatlari hisobga olingan holda foiz siyosati shakllantiriladi. Mazkur model bo’yicha foiz siyosatining shakllanishida quyidagi komponentlar hisobga olinadi va ularning yig’indisi sifatida umumiy qiymat aniqlanadi:

202
– bank uchun qarz oluvchini kreditlash maqsadida jalb qilingan mablag’lar

qiymati;

– bank operatsion xarajatlari, shu jumladan kredit boshqarmasi xodimlarining oylik ish haqlari, kreditni rasmiylashtirish, hisobvaraq ochish, kredit monitoringi va kreditni so’ndirilishi bilan bog’liq bo’lgan boshqa xarajatlar;

– bajarilmasligi mumkin bo’lgan majburiyatlar riski darajasiga to’lov

(bankning risk ustamasi);

– kredit bo’yicha bank marjasi yoki bankning oladigan minimal daromadi. Buni quyidagi formula orqali ifodalaymiz:

Kreditlash