|
Nazorat uchun savollar
1. Tijorat banklari aktivlarni boshqarishning qanday printsiplari mavjud?
2. Tijorat banklari passivlarini boshqarishning qanday printsiplari mavjud?
3. Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarishning fond usuli
to’g’risida nimalarni bilasiz?
4. Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarishning muddatlar
bo’yicha taqsimlash usuli to’g’risida nimalarni bilasiz?
5. Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarishning gep tahlili usuli
to’g’risida nimalarni bilasiz?
6. Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarishning xedjrlash usuli
to’g’risida nimalarni bilasiz?
7.
Tijorat
banklari
aktivlari
va
passivlarini
boshqarishning
sekyuritizatsiyalash usuli to’g’risida nimalarni bilasiz?
29
3-BOB.
TIJORAT
BANKLARI
AKTIV
VA
PASSIVLARINI
BOSHQARISHNING ASOSIY YO’NALISHLARI
3.1. Tijorat banklari aktivlarini boshqarishning asosiy yo’nalishlari
Tijorat banklari aktivlarini boshqarishning asosiy yo’nalishlari bo’lib
quyidagilar hisoblanadi:
* aktivlarning optimal tarkibini shakllantirish;
* aktivlarning daromadliligi va risk darajalari o’rtasidagi mutanosiblikni
ta’minlash;
* pul oqimlariga bo’lgan barcha ehtiyojlarni qondirish imkonini beradigan
darajada likvidlilikni saqlash;
* aktivlarning foiz stavkalari va valyuta kurslarining tebranishlariga nisbatan
moslashuvchanligini ta’minlash.
Tijorat banklari aktivlarini boshqarishda aktivlarni boshqarishga ma’sul
bo’lgan bank bo’linmalarining vakolatlari, huquq va majburiyatlarini aniq
belgilash muhim ahamiyat kasb etadi.
Bank Kuzatuv kengashning vakolatlari:
* aktsiyadorlarning manfaatlarini himoya qilish maqsadida resurslarni aktiv
operatsiyalarga yo’naltirishning to’g’riligi va samaradorligini nazorat qilish;
* bank rahbarlarini ishga tayinlash va ishdan bo’shatish;
* bank siyosatlarini ishlab chiqish;
* qonun hujjatlariga rioya qilinishini tekshirish;
* bankning yillik hisobotini tasdiqlash;
* aktsiyadorlarning umumiy yig’ilishini tashkil qilish.
Kuzatuv kengashining majburiyatlari:
* bankning moliyaviy barqarorligini ta’minlash
* bank faoliyatining shaffofligini ta’minlash
* risklarni baholash va boshqarish sifatini oshirishni ta’minlash.
O’zbekiston tijorat banklaridp Kuzatuv kengashlari e’tibor qaratishlari zarur
bo’lgan muammolar:
1. Balanslashmagan likvidlilik muammosi:
30
* muddati o’tgan kreditlar miqdorining katta ekanligi;
* transformatsiya riskining chuqurlashib ketganligi;
* transaktsion depozitlardan to’g’ridan-to’g’ri resurs sifatida foydalanishning
mavjudligi.
2. Risklarni baholash va boshqarish tizimining takomillashmaganligi.
* tijorat banklari kredit portfelining diversifikatsiya darajasining past ekanligi;
* kreditlardan ko’riladigan zararlarni qoplashga mo’ljallangan zaxira
ajratmalarining me’yoriy darajadan yuqori ekanligi;
* valyuta riski darajasining yuqori ekanligi;
* likvidlilik riski darajasining yuqori ekanligi;
* kredit riskini baholash bo’yicha standarlashgan yondashuvnii amaliyotga
joriy etilmaganligi.
3. Tijorat banklari tomonidan e’lon qilinayotgan moliyaviy hisobotlarning
shaffoflik darajasining past ekanligi.
Moliyaviy hisobotlarda aktivlar va passivlar moddalari yiriklashtirib berilgan.
Bundan tashqari, tijorat banklari regulyativ kapitalining tarkibi to’liq berilmagan.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-
sonli farmoni bilan tasdiqlangan ―O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish
bo’yicha Harakatlar strategiyasi‖da ilg’or xalqaro tajribada qo’llaniladigan
instrumentlardan foydalangan holda pul-kredit siyosatini takomillashtirish,
shuningdek valyutani tartibga solishda zamonaviy bozor mexanizmlarini
bosqichma-bosqich joriy etish va milliy valyutaning barqarorligini ta’minlash,
bank
tizimini
isloh
qilishni
chuqurlashtirish
va
barqarorligini
ta’minlash,banklarning kapitallashuv darajasi va depozit bazasini oshirish, ularning
moliyaviy barqarorligi va ishonchliligini mustahkamlash makroiqtisodiy
barqarorlikni yanada mustahkamlash va yuqori iqtisodiy o’sish sur’atlarini saqlab
qolishning zaruriy shartlaridan biri sifatida belgilab berilganligi tijorat banklari
31
aktivlari va passivlarini boshqarishni sifat jihatdan yangi bosqichga olib chiqish
zaruriyatini yuzaga keltiradi
7
.
Harakatlar strategiyasida bank tizimi oldiga qo’yilgan vazifalarning ijrosini
ta’minlash maqsadida O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 12
sentyabrdagi PQ-3270-sonli ―Respublika bank tizimini yanada rivojlantirish va
barqarorligini oshirishga doir chora-tadbirlar to’g’risida‖gi va 2017 yil 13
sentyabrdagi PQ-3272-sonli ―Pul-kredit siyosatini yanada takomillashtirish chora-
tadbirlari to’g’risida‖gi qarorlari qabul qilindi.
Ayni vaqtda, respublikamiz tijorat banklari aktivlarini boshqarishni
takomillashtirish bilan bog’liq bo’lgan muammolarning mavjudligi kuzatilmoqda.
Xususan:
1. Tijorat banklari aktivlarining umumiy hajmida daromad keltirmaydigan
aktivlarning (kassadagi naqd pullar, tijorat banklarining milliy valyutadagi va
xorijiy valyutadagi ―Nostro‖ vakillik hisobraqamidagi pul mablag’lari) salmog’ini
nisbatan yuqori ekanligi.
Taraqqiy etgan mamlakatlar tijorat banklarining aktivlari tarkibida
salmog’iga ko’ra ikkinchi o’rinni (birinchi o’rinni kreditlar egallaydi) bankning
qimmatli qog’ozlariga qilingan investitsiyalari egallaydi. O’zbekiston Respublikasi
tijorat banklari aktivlarining tarkibida esa, salmog’iga ko’ra ikkinchi o’rinni kassali
aktivlar egallaydi. Bu esa, aktivlarning daromadlilik darajasini past ekanligidan
dalolat beradi.
2. Muddati o’tgan kreditlar miqdorining katta ekanligi.
Ayniqsa, davlat dasturlari doirasida berilgan kreditlar bo’yicha muddati
o’tgan qarzdorlik miqdori katta.
3. Milliy valyutaning qadrsizlanish sur’atining yuqori ekanligi.
7
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сонли фармони. Ўзбекистон
Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида//Ўзбекистон
Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – Тошкент, 2017. – № 6 (766). – 32-б.
32
Do'stlaringiz bilan baham: |
