Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish bu pul mablag’larini

Nazorat uchun savollar 
1. Tijorat banki aktivlarining optimal tarkibini shakllantirish deganda nimani 
tushunasiz? 
2. Bank aktivlarining daromadliligi va risk darajalari o’rtasidagi 
mutanosiblikni ta’minlash deganda nimani tushunasiz? 
3. Pul oqimlariga bo’lgan barcha ehtiyojlarni qondirish imkonini beradigan 
darajadagi likvidlilik qanday saqlanadi? 
4. Tijorat banki aktivlarining foiz stavkalari va valyuta kurslarining 
tebranishlariga nisbatan moslashuvchanligi qanday ta’minlanadi? 
5. Bank passivlarining optimal tarkibini shakllantirish deganda nimani 
tushunasiz? 
6. Tijorat banki depozitlarining etarliligi qanday aniqlanadi? 
7. Bank regulyativ kapitalning etarliligi qanday ta’minlanadi? 
8. Tijorat banklari aktivlarini boshqarish bilan bog’liq bo’lgan qanday 
muammolar mavjud? 
9. Tijorat banklari passivlarini boshqarish bilan bog’liq bo’lgan qanday 
muammolar mavjud? 

---

37 
4-BOB. TIJORAT BANKLARI LIKVIDLIGINI TA’MINLASH VA UNI 
BOSHQARISH 
4.1. Tijorat bankining likvidliligini tavsiflovchi ko’rsatkichlar 
Tijorat bankining likvidliligi
– bu bankning mijozlari va boshqa banklar 
oldidagi to’lov majburiyatlarini o’z vaqtida va to’liq bajara olish imkoniyatidir. 
 
Bank tizimining likvidliligi
– bu mamlakatdagi banklar orqali o’tadigan 
to’lovlarning uzluksizligini ta’minlash imkoniyatidir.
Tijorat banklarining likvidliligini ta’minlash banklarning mamlakatni 
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishdagi rolini oshirish, milliy iqtisodiyotdagi 
to’lovlarning uzluksizligini ta’minlashning zaruriy sharti ekanligi xalqaro va milliy 
bank amaliyotida isbotlangan. Xususan, tijorat banklarida balanslashmagan 
likvidlilik muammosining paydo bo’lishi beriladigan kreditlar miqdorining 
kamayishiga, banklar orqali o’tadigan to’lovlarning kechikishiga va o’tmay 
qolishiga sabab bo’lishi amaliyotda o’zining empirik isbotini allaqachon topgan. 
Shu sababli, mamlakat bank tizimining likvidliligini ta’minlash masalasi har doim 
tijorat banklari faoliyatini tartibga solish va nazorat qilishning asosiy masalalaridan 
biri bo’lib qolaveradi. 
Ta’kidlash joizki, 2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini 
rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasida 
tijorat banklarining kapitallashuv darajasi va depozit bazasini oshirish, ularning 
moliyaviy barqarorligini va ishonchliligini mustahkamlash makroiqtisodiy 
barqarorlikni yanada mustahkamlash va yuqori iqtisodiy o’sish sur’atlarini saqlab 
qolishning zaruriy shartlaridan biri sifatida e’tirof etilgan. 
Shuningdek, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 12 
sentyabrdagi PQ-3270-sonli ―Respublika bank tizimini yanada rivojlantirish va 
barqarorligini oshirishga oid chora-tadbirlar to’g’risida‖gi qarorida bank 
nazoratining xalqaro printsiplari doirasida tijorat banklari kapitalining etarliligi, 
likvidliligi va barqarorligi bo’yicha talablarni bajarish vazifasi qo’yilgan.