Tayyorlagan kurs ishi mavzu: Uch komponentli sistemalarning holat diagramalari

Rozebum usullari.
Prizmaning asosini teng tomonli uchburchak tashkil qiladi va uchlamchi sistemaning tarkibini koʻrsatadi, balandligi esa haroratni belgilaydi. Uch komponentli sistemani tekislikda ifodalash uchun bosim ham, harorat ham oʻzgarmasligi shart. Teng tomonli uchburchakning uchlari A, B va C toza moddalarga mos keladi. Uchbirchakning ichida joylashgan har bir nuqta 3 komponentli sistemalarning tarkibini ifodalaydi. Nuqta qanchalik uchburchakning uchiga yaqin boʻlsa, shu komponentning miqdori (foizi) koʻp boʻladi. Teng tomonli uchburchak vositasida 3 komponentli sistemaning tarkibini ifodalash uchun asosan 2 xil usuldan foydalaniladi: Gibbs va Rozebum usullari.
Gibbs usuli
Gibbs usuliga koʻra , uch komponentli sistemaning uchburcha ichidagi biror nuqtaga toʻgʻri keladigan tarkibini aniq­lash uchun, oʻsha nuqtadan uchburchakning uchchala tomoniga perpen­dikulyar tushiriladi. Bu kesmalarning yigʻindisi teng tomonli uchburchakning balandligiga teng, uni 100 % deb qabul qilamiz. Uch­burchak ichidagi p nuqta uchburchakning B uchi dan uzoqda boʻlgani uchun bu nuqtadagi aralashmada B komponentning miqdori kam boʻla­di, yaʻni B ning miqdori uning qarshisidagi tomondan boshlangan perpendikulyarning uzunligi bilan belgilanadi. Masalan, p nuqta­dagi aralashmaning tarkibida 20% B bor. Xuddi shunday usulda A va C komponentlarning tarkibi ham topiladi: 50% A va 30% C.
Teng tomonli uchburchak vositasida uch komponentli sistemaning tarkibini ifodalash.
Rozebum usulida sistemaning tarkibini aniqlash uchun p nuq­tadan uchburchakning ikki tomoniga parallel chiziqlar oʻtkaziladi. Uchburchakning AB tomonidagi kesmalarning yi­gʻindisi teng tomonli uchbur­chakning tomoniga teng. P nuqtadan uchburchakning ikki tomoniga oʻtkazilgan parallel chiziqlar AB tomonni 3 ga boʻladi va bu AM, MN, va NB kesmalar A, B va C komponentlarning miqdorini beradi.
Rozebum usuli
Uchburchakning B uchining qarshisidagi tomonga chizilgan pa­rallel b kesmani beradi va ushbu kesma B ning miqdorini belgilaydi. Uchburchakning A uchining qarshisidagi tomonga chizil­gan parallel a kesmani beradi va u A komponentning miqdorini belgilaydi. Teng tomonli uchburchakning tomonini 100% deb qabul qilsak, u holda P nuqta uchun A - 50%, B - 20% ekanligini hamda C komponentning miqdori 30% ga tengligini aniqlash mumkin.
Uch komponentli sistemalarning holat diagrammalarini tuzishda bosimni oʻzgarmas deb qabul qilsak, sistemaning erkinlik darajasi F= 3-Ф+1 = 4-Ф tenglama bilan ifodalanadi. Harorat ham oʻzgarmas boʻlganda erkinlik darajasi F = 3-Ф ifoda orqali aniqlanadi.