Tayyorlagan kurs ishi mavzu: Uch komponentli sistemalarning holat diagramalari

Fazalar qoidasi.
B u qoida baʼzan Gibbsning fazalar qoidasi,deb ham yuritiladi. Fazalar qoidasi muvozanatdagi geterogen sistemalarga qoʻllaniladi
va termodinamikaning geterogen sistemalarga qoʻllanilishidan iborat. Bu qoida geterogen sistemani xarakterlovchi kattalikni-fazalar soni komponentlar soni va erkinlik darajalari sonini bir biri bilan bogʻlaydi:
Muvozanatda hamma fazalarda temperatura bosim va har qaysi komponenetning kimyoviy potensiali bir xil boʻladi
Muvozanatda har qaysi fazaning holati temperatura bosim va hamma komponentlarning mustaqil oʻzgaruvchi konsentratsiyalari bilan xarakterlanadi. K- komponent tutgan xoxlagan fazaning kimyoviy tarkibini bilish uchun (K-1) komponentlar kinsentratsiyasini bilish kifoya. Shunday qilib F-fazaning tarkibini bilish uchun F(K-1) mustaqil komponentlar sonini bilish yani mustaqil oʻzgaruvchi parametrlarni bilish kerak. Sistemaning termodinamik holatini aniqlash uchun T,V,P lardan ikkitasini bilish lozim. Shunday qilib, mustaqil oʻzgaruvchilar soni [(K-1)F+2] ga teng boʻladi. Yuqorida bayon etilganidek, bu mustaqil oʻzgaruvchilar bir biriga bogʻlanmagan boʻlsa mustaqil oʻzgaruvchilar soni F(K-1)+2 dan tenglamalar soni ayiriladi.
S istemadagi komponentlar 1,2,3......K bilan, fazalar esa 1,2,3,4...F bilan ifodalanadi. Komponentning qanday boʻlmasin biror fazadagi kimyoviy potensialini yozishda potensial ishorasi oʻng tomonining pastiga shu komponenetning yuqorisiga esa fazalar sonini koʻrsatamiz. Komponentlarni bir biri bilan bogʻlagan tenglamalar sonini hisoblaylik: muvozanat vaqtida har qaysi komponenetning kimyoviy potensiali hamma fazalarda bir xil boʻlgani uchun
D emak tenglamalar soni (F-1)K ga teng. Shunga koʻra mustaqil oʻzgaruvchi
parametrlar soni yani erkinlik darajalari soni teng:
Va bundan. C+F=K+2 boʻladi. BU tenglama fazalar qoidasining ifodasidir.
Bu qoidadan kelib chiqadigan baʼzi bir natijalarni koʻrib chiqaylik. Faraz qilaylik, sistemada komponentlar soni birga teng boʻlsin (k=1), bunda quyidagi tenglamaga muvofiq
C+F=3
Demak, agar F=1. C=2
F=2 boʻlsa C=1
F=3. C=0 boʻladi.
Erkinlik darajalari soni kamaygan sari muvozanatda turadigan fazalar soni koʻpayib boradi.
Demak, bir komponentli sistemada bir vaqtning oʻzida eng koʻpi bilan 3 faza muvozanatda boʻlishi mumkin. Ikki komponentli sistemada yuqoridagi tenglamaga muvofiq bu qiymat 4 ga teng.
Geterogen sistemalar ikki sinfga boʻlinadi: komponentlar soni boʻyicha-bir-ikki va hokazo komponenetli sistemalar va erkinlik darajalari soni boʻyicha C=0 boʻlganda nol variantli, C=1 da bir variantli C=2 da variantli sistema va hokazo.