Tayyorlagan kurs ishi mavzu: Uch komponentli sistemalarning holat diagramalari

Fizik kimyo fanining tekshirish obyekti.
Kimyoviy jarayonlarning borish bormasligi toʻliq notoʻliq borishi uning bilan yondosh boradigan fizik hodisalar bilan boğliqligini, borish tezligini, mexanizmini va boshqalarni oʻrganadi. Bazan kimyoviy jarayon sistema agregat holatining oʻzgarishi va fazalar boʻyicha taqsimlanishi bilan boradi.
Kimyoviy jarayonlar turli energiyalarning ajralishi bilan boradi:-issiqlik va nur energiyasi, elektr energiyasi, mexanik energiya va hokazolar. Fizik kimyo fani kimyoviy va fizik kimyoviy jarayonlarni ularning oʻzaro tasvirini eʼtiborga olib tekshiriladi va oʻrganiladi. Bu fan maʼlum reaksiyaning yoʻnalishini qaytar va qaytmas ekanligini borish bormasligini unga turli omillarning taʼsirini muvozanatning qachon qaror topishini va reaksiyaning unumini oshirish yoʻllarini aniqlaydi. Masalan, H2+Cl2=2HCl da vadarod va xlor malekulalari bevosita reaksiyaga kirishmaydi. Bu reaksiya bir necha bosqichda- oraliq muddatlarni hosil boʻlishi bilan boradi. Fizik kimyo reaksiyaning tezligiga turli omillarning taʼsiri reaksiyaning yoʻnalishini tezlatish halal beruvchi yoʻnalishlarni sekinlatish yoʻllarini koʻrsatib beradi. Moddalarning tuzilishini oʻrganib moddalarning reaksiyaga kirishish qobiliyati va bu qobiliyatlarga yondosh holda taʼsir etuvchi kuchlarga ham bogʻliq ekanligini tushuntiradi. Bu bogʻlanish izlanish va olingan natijalar asosida reaksiyaning borishidagi qator hodisalarni tushuntirib beradi.

1. 
   Sistemalar komponentlar.
   

Sistemalar komponentlar soniga qarab:

• 
  Bir komponentli sistemalar
  
• 
  Ikki komponentli sistemalar
  
• 
  Uch komponentli sistemalarga ajratiladi.
  

Uch komponentli sistemaning tarkibini ifodalash uchun teng tomonli uchburchakdan foydalaniladi. Uchburchakning uchlariga toza komponentlarning tarkibi, tomonlariga ikki komponentli sistemalarning tarkibi qoʻyiladi. Uchburchakning ichidagi har bir nuqta uch komponentli sistemaning tarkibini koʻrsatadi.
Uch komponentli sistemada oʻzgaruvchan kattaliklar sifatida P, T va 2 ta konsentratsiya boʻladi. Odatda 3 komponentli kondensirlangan sistemalarning tadqiqoti oʻzgarmas bosimda olib boriladi. 3 ta oʻzgaruvchiga bogʻliq boʻlgan sistemaning xossalarini fazoviy diagrammalar orqali ifodalash mumkin, bunday diagramma 3 tomonli toʻgʻri burchakli prizma koʻrinishida boʻladi.
Prizmaning asosini teng tomonli uchburchak tashkil qiladi va uchlamchi sistemaning tarkibini koʻrsatadi, balandligi esa haroratni belgilaydi. Uch komponentli sistemani tekislikda ifodalash uchun bosim ham, harorat ham oʻzgarmasligi shart. Teng tomonli uchburchakning uchlari A, B va C toza moddalarga mos keladi. Uchbirchakning ichida joylashgan har bir nuqta 3 komponentli sistemalarning tarkibini ifodalaydi. Nuqta qanchalik uchburchakning uchiga yaqin boʻlsa, shu komponentning miqdori (foizi) koʻp boʻladi. Teng tomonli uchburchak vositasida 3 komponentli sistemaning tarkibini ifodalash uchun asosan 2 xil usuldan foydalaniladi: Gibbs va