|
42Ё00
84
42-Х
физиологик егри чизиқни тузиш қуйидагича бўлади: вертикал чизиқ бўйича абсолут кўрсаткичлар ёзилади, горизонтал чизиқ бўйича дарс вақти (оралиғи 5 дақиқа). Сўнг олинган маьлумотлар асосида нуқталар қўйилиб чиқилади ва егри чизиқ тортилади.
Касб-амалий жисмоний тайёргарлик. Танлаб олинган меҳнат фаолиятига қаратилган амалий касб тайёргарлик вазифалари, муаммолари асосий талаблари.
Қандай қилиб, соғлом бўлиб ўсиш, узоқ умр яшаш кўп йиллар, асрлар давомида одамлар фикридан тушмас еди. Тиббиёт ходимлари фикрича, соғломлаштиришнинг енг муҳим воситалари - бу жисмоний тарбиядир. Ҳаракат, жисмоний меҳнат, одамнинг ҳаёти зарурияти бўлиб ҳисобланади, айниқса ёшларда. Агарда биз ишни тўғри ташкил етсак, одам тана тизими ва органлари мустаҳкамланади ва такомиллашади, ратсионал ташкил етилмаган иш аксинча бўшаштиради ва баҳоланки кўп вақт ҳаракатсизликда бўлиш, ёки жисмоний меҳнат қилмаслик бутунлай организмни сусайтиради. Шунинг учун меҳнат тартибини ва дам олишни, жисмоний тарбия билан шуғулланишни кўзда тутиш жуда зарур. Бадантарбияни тарк етган одам кўпинча ҳароб бўлади, зеро ҳаракатсиз қолган аьзоламинг қуввати заифлашади.
Ҳукуматимиз аҳоли соғИиғи учун ғамхўрлик қилиб келмоқда. Бунда Ўзбекистон Республикасининг «Жисмоний тарбия ва спорт тўғрисида»ги қонун, «Соғлом авлод учун» истиқбол дастури, «Таьлим тўғрисидаги» қонун, «Кадрларни тайёрлаш Миллий дастури» ва бошқа қонун ҳужжатлари исбот бўла олади.
Аҳолининг бўш вақтини ўрганиш, уларни жисмоний тарбия ва спорт билан шуғулланиш учун ажратиладиган вақт реал имконият яратилишини кўрсатади. Жадвални кўринг.
№
|
Шуғулланувчилар категорияси ва машғулот тури
|
1 ҳафтада
|
1 йилда
|
1
|
Ерталабки гимнастика
|
1-1,5 соат
|
50-75 соат
|
2
|
Ишлаб чиқариш гимнастикаси
|
0,6-1,2
|
30-60
|
3
|
Умумий режа асосида ўқув юртларидаги машғулотлар
|
2
|
70
|
4
|
Соғломлаштириш гуруҳларида (У.Ж.Т.)
|
4-6
|
200-300
|
5
|
Спорт тўгаракларида (разр. Йўқларда)
|
5-6
|
250-300
|
6
|
III разрядли спортчилар
|
6-9
|
300-400
|
7
|
ИИ -1 разрядли спортчилар
|
8-10,
|
400-500
|
8
|
Спорт устаси
|
12-14
|
600-700
|
9
|
Спорт устаси (спортчиларда)
|
16-20
|
800-1000
|
И.И.Переверзин олиб борган кузатиш, текшириш ва таҳлил асосида қуйи даги ҳаракат режимини таклиф етиш (ҳафтали соатлар миқдори):
Мактаб ёшигача бўлган болалар учун
|
= 8-10
|
Мактаб ёшидаги болалар учун
|
= 10-12
|
Талабалар
|
= 8-10
|
Ишчилар
|
= 4-6
|
Хизматчилар
|
= 6-8
|
Мунтазам шуғулланувчи спортчилар учун
|
= 8-12
|
Шундай қилиб жисмоний тарбиянинг жамият учун амалий аҳамияти каттадир, чунки у кадрлар касбий тайёргарлигини яхшилаш омиллари бўлиб, касбий кўникма ва малака ҳосил бўлиш вақтини қисқартириб уни тезлаштиради, ҳозирги замон мураккаб техникасини бошқариш шароитида ишлаб чиқаришдаги иш фаолиятининг мустаҳкамлашга, ишлаб чиқариш меҳнатини фаолиятини турли кўринишларида айрим функсионал тизимлар: марказий асаб тизими, анализаторлар, вегетатив тизимлар, аниқ, мушак гуруҳлари қатнашиши билан характерланади (М.В. Лейник, З.М. Золина ва бошқалар). Шунинг учун қўйиладиган талаблар биринчи навбатда бажариладиган ҳаракат фаолияти характери ва меҳнатининг ташқи шароит хусусияти билан аниқланади.
Меҳнат мазмунини қуйидаги характеристикалар билан ажратиш мумкин:
а) Ҳаракат турлари (кўтарилувчи, туширувчи, босим берувчи, айланма, урулувчи ва ҳ.к.) ва бунда ишчи органларини қатнашиш даражаси (қўллар, қўл кафтлари, бармоқлар, бир ва икки оёқ ва шу каби ҳаракатлар);
б) ҳаракатнинг фазовий характеристикаси ҳаракатнинг (кичик, ўрта ва катта) амплитудаси;
в) ҳаракатнинг вақт ичида тез ҳаракатланиш, айрим сигналларга тезда жавоб қайтариш;
г) фаолиятни куч характеристикаси (айрим мушак гуруҳларига куч бериш, кучнинг динамик ёки статик тартиби, куч катталиги);
д) ҳаракат координатсион хусусиятлари: куч, тезлик ва фазовий параметрлари бўйича ҳаракат ўлчами (бурчак шакли ва катталигини аниқ кўрсатиш), қўл оёқларни бир пайтда кетма-кет ҳаракатларини турли ҳолларда мослаштириш, ҳаракатнинг қабул қилиш жараёни билан мослаштириш (сенсомотор координатсияси), кенг тарқалган касблар орасидан қуйидаги гуруҳларни ажратиш мумкин:
1. «Дозировка» ҳаракатни ўз ичига олган ва қоида бўйича екстроординар шароитлар билан мураккаблашмаган касблар.
Гуруҳлар
А) Қурилишда қишлоқ хўжалигида ва саноатнинг айрим соҳаларидаги механизаторлар.
Б) айрим асбоб ва аппаратлар (соат, електролампа ва радиоелектрон саноати) механизмларни йиғувчи наладчиклар. В) Ер устида транспортни бошқаришда йўл ситатсияларини қабул қилиш жараёни билан қўл ва оёқ (вақт етишмаслик шароитида) билан қатьий дозировкали ҳаракат.
ИИ. Ташқи шароит билан мураккаблаштирилган касблар.
Баьзи бир характерли белгилар. Кам ҳаракат шароитида ўзи юрар машина ва ишчи агрегатларини бошқаришда қабул қилиш жараёни билан мослаштирилган қатьий меьёрли қўл ва оёқ ҳаракатлари.
Майда деталлар билан ишлашда ва бошқариш пултларидаги оператсияларда қўл бармоқлари билан тез аниқ дозировкали ҳаракати.
А) Сувчилар (ғаwослар ва сузувчилар)
Б) Дала ва експедитсия ишчилари.
В) Иссиқ микроиқлим шароитида (металлур-
гия ва бошқа корхоналарнинг иссиқ сех-
ларида) ишлар билан боғлиқ бўлган ишлаб
чиқарувчи касблар.
Г) Турли йўналишдаги монтажчилар
Д) Тоғда ишловчи (кўмир тоғ - руда
ва тоғ - химия саноати).
Денгиз ва дарё кемаларида узоқ сузиш ёки сув остида ишлаш шароитида функ-сияси билан аниқловчи хусусиятлар. Дала ва експедитсия иш шароити билан аниқланувчи хусусиятлари. Организмга температуранинг мускул кучлари билан боғлиқ бўлган меҳнат таьсирлари.
Баландликда ва чегараланган таянчда-ги иш, меҳнат таьсири, мушак кучлари билан боғлиқ.
Ишнинг ер остидаги шароитлари, меҳнат
таьсири мушак кучларига боғлиқ. III. Айрим жисмоний қобилятларни максимал кўринишини талаб етувчи касблар
А) янги транспорт ва баьзи бошқа тех-никани синовчилар (синовчи учувчилар ва бошқалар)
Б) Мураккаб ҳаракатларни ўз ичига олган тсирк, естрада ва кино артистлари (сирк гимнастлари, акробатлар, кучли тангчилар важанглёрлар).
Максимал иш билан таьминланган сенсор ва бошқа екстремал омиллар (тезланиш-даги жисмоний юкламани ортиши, тўсат-дан ҳосил бўлувчи ситуатсиялар ва бошқалар) билан таьминланган вақт етишмаслик шароитида самолёт, аппарат ва бош-қаларни бошқариш бўйича чегарали аниқ ҳаракат фаолияти. Ҳаракат саньатида чегаравий имконият-ларни намойиш қилиш: спортнинг шунга ўхшаш кўриниши билан умумийлик.
Замонавий касблар, жумладан, оммавий касблар инсоннинг жисмоний ва у билан боғлиқ, бўлган қобилиятларга нисбатан юқори талаблар қўяди. Баьзи бир мураккаб касб фаолиятида бу талаблар максималдир. Ертага техника ва табиатни ўзлаштиришдаги кейинги вазифалар (космосни забт етиш, океан чуқурликларга кириб бориш ва ҳ.к.) янги касб намояндаларида ривожланган қобилиятни талаб етади.
Ҳар бир касб ўзининг спетсификасига егадир. Улар бир-биридан псIXо-физиологик характеристика ва меҳнат шароит билан фарқланадилар, демак, инсоннинг жисмоний тайёргарлигига нисбатан турлича талабларни қўяди.
Do'stlaringiz bilan baham: |
