Talabalarda sanogen tafakkurni rivojlantirish komponentlari va uning pedagogik-psixologik xususiyatlari

(229 nafar 
respondent) 
11,4 % 
26 nafar 
44.1 % 
101 nafar 
44,5 % 
102 nafar 
O’rtacha 
ko’rsatkich 
11,6 % 
53 nafar 
43 % 
196 nafar 
45,2 % 
206 nafar 
Jadvalda keltirilgan natijalarga ko’ra quyidagilar aniqlandi: - nazorat guruhida 
226 nafar respondent so’rovnomada ishtirok etishgan bo’lsa, shundan 11,9 % 
ishtirokchilarda (27 nafar) sanogen fikrlash tarzi ustuvor, 42,1% ishtirokchilarda (95 
nafar) patogen fikrlash tarzi ustuvor bo’lsa, 46,0% ishtirokchilarda esa (104 nafar) 
ham sanogen, ham patogen fikrlash ko’nikmalari mavjud. 
- tajriba guruhida 229 nafar respondent so’rovnomada ishtirok etishgan bo’lsa, 
shundan 11,4 % respondentda (26 nafar) sanogen fikrlash tarzi ustuvor, 44,1 % 

---

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 8 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
520 
w
www.oriens.uz
September 
2021
 
ishtirokchilarda (101 nafar) patogen fikrlash tarzi ustuvor, 44,5 % respondentlarda 
esa (102 nafar) ham sanogen, ham patogen fikrlash ko’nikmalari mavjud ekanligi 
ma’lum bo’ldi. 
- o’rtacha ko’rsatkich bo’yicha 11,6 % sinaluvchilarda sanogen fikrlash, 43,0 % 
sinaluvchilarda esa patogen fikrlash tarzi ustunlik kasb etgan bo’lsa, 45,2 % 
sinaluvchilarda bir vaqtda ham sanogen, ham patogen fikrlash ko’nikmalari 
mavjudligi aniqlandi. 
XULOSA VA AMALIY TAKLIFLAR 
Bo’lajak o’qituvchilarda sanogen tafakkurni rivojlantirish muammosining 
nazariy jihatdan anglanishi bugungi kunda jadal amalga oshmoqda. An’anaviy 
nuqtai-nazardan sanogen tafakkur mazmuni sog’lom fikr yuritish, inson tafakkur 
tarzining ijobiy yo’naltirilganligi bilan izohlanadi. Zamonaviy sharoitda amalga 
oshirilayotgan tadqiqotlarda sanogen tafakkur insondagi salbiy hissiy kechinmalarni 
nazorat qilish, uning salomatligini ta’minlash, o’quv faoliyati samaradorligini 
oshirish hamda shaxs refleksiv ko’nikmalari bilan bog’liqlikda ko’rib chiqilmoqda. 
Bo’lajak o’qituvchilarda sanogen tafakkurni rivojlantirish jarayonining kognitiv, 
tayyorlov, yakuniy fazalariga ustuvorlik berish asosida sog’lom fikr yuritishning 
motivatsion, refleksivlik, operatsion ko’nikmalari hamda yo’naltiruvchi, emotsional 
barqarorlik, mazmunli kabi sanogen xulq-atvorga oid tarkibiy komponentlari 
izohlandi. 
Bo’lajak o’qituvchilarda sanogen tafakkurni rivojlantirish bilan bog’liqlikda 
fikrlarni tashqi ifodalay olish, fikrlash jarayonida interiorizatsiya, shaxsiy refleksiya 
va mustaqillikning namoyon bo’lishi, fikrlashdagi moslashuvchanlik, o’z-o’zini 
ishontirish, nazoratning yuqorililigi, emotsionallik va aqliy yondashuvlarning 
uyg’unligini kabi pedagogik-psixologik xususiyatlari ajratib ko’rsatildi.
Sanogen (sog’lom) tafakkur inson salomatligini muhofaza qilishning 
noan’anaviy usullaridan biri bo’lib, yangicha fikrlash ko’nikmalarini shakllantirishni 
ta’minlaydi. Shuningdek, sanogen fikrlash ko’nikmasi fikr yuritishning xilma-xil 
usullarini o’zlashtirish, unga erkinlik berish, emotsiyalarning keragidan ortiqcha 
namoyon bo’lishini kamaytirishga imkon beradi. Sanogen fikrlash ko’nikmalarini 
o’zlashtirish uchun avvalo shaxs o’zida kechadigan aniq hissiy-emotsional holatlar 
(masalan, nafrat, uyat, muvaffaqiyatsizlik, ishonchsizlik, noadekvat baholash va 
salbiy fikrlar) haqida yangicha tafakkur yuritishni tarbiyalashi lozim. Ana shunda, 
inson o’zida mavjud bo’lgan muayyan stereotip fikrlar va xulq-atvor ko’nikmalaridan 
xalos bo’ladi. Shu jihatdan, talabalarning sanogen tafakkurini rivojlantirishda uning 

---