T arbi yad a pedagogik texnologiyalar

M uam m oli vaziyat. 
2 murabbiy suhbatlashayotib, bahslashib 
qoldi. “A” murabbiy fikricha, aylanma mashg‘ulot usulini faqat jis­
moniy sifatlarni tarbiyalash uchun qo‘llash mumkin. “B” murabbiy- 
ning nuqtai nazariga k o‘ra esa aylanma mashg‘ulot harakat faoliyatini 
takomillashtirish hollarida ham, ayni vaqtda jismoniy sifatlarni 
tarbiyalash uchun qoMlaniladi.
Topshiriq. 
Ulardan qay biri haqligini aniqlang.
Nazorat testlariga tanlagan javoblaringizni jadvalga (javob 
varaqasiga) yozing.
2.2. Dasturli o‘qitishning uslubi
Programmalashtirilgan ta’lim XX asrning 50-yillar boshlarMa 
paydo bo‘ldi. U amerikalik psixolog B.Skinner nomi bilan bogMiq. U 
materiallarning 
o ‘zlashtirilishini 
boshqarishning 
samaradorligini 
oshirishda axborotni qismma-qism uzatishning muntazam prog- 
rammasi asosiga ko ‘rish va uni nazorat qilishni tavsiya etadi.
N.Krauder tarmoqlangan programmani ishlab chiqdi, unda 
nazorat natijalariga ko‘ra, ta’lim oluvchilarga mustaqil ishlar uchun 
turli xildagi materiallar tavsiya etiladi.
G.K.Selevko programmalashtirilgan o ‘qitishga quyidagi ta’rifni 
beradi, ya’ni programmalashtirilgan o ‘qitish deganda, o‘qitish uskuna- 
lari (EHM, programmalashtirilgan darslik, kinotrenajer va b.) yorda­
mida programmalashtirilgan o‘quv materialining о ‘zlashtirilishini 
boshqarishni 
tushunadi. 
Programmalashtirilgan o ‘quv 
materiali
7 -4

---

muayyan mantiqiy izchillikda beriladigan nisbatan katta bo ‘)magan 
o‘quv axboroti (kadrlar, fayllar, odimlar) seriyasidan iborat boMadi.
V.P.Bespalko bilish faoliyatini tashkil etish va boshqarish namu- 
nasidagi pedagogik texnologiya tasnifini tavsiya etdi. 0 ‘qituvchi va 
taMim oluvchi (boshqaruvchi) munosabatlarini quyidagicha belgilaydi:
- Berk (talabalarning nazorat qilinmaydigan va tu'zatilmaydigan 
faoliyati);
- Davriy (nazorat, o ‘z-o‘zini nazorat qilish, o ‘zaro nazorat);
- Tarqoq (frontal) yoki yo‘nalganlik (indrviduallik);
- Kul (og‘zaki) yoki avtomatlar (zvuk vositalari) orqali;
V.P.Bespalko texnologiyasi turlari:
- Klassik leksiya uslubida o ‘qitish (boshqaruv, tarqoq, qoMda);
- Audiovizual texnik vositalarda o ‘qitish (berk, tarqoq, 
avtomatlashtirilgan);
- Konsultant (maslahatchilar) tizimi (berk, yo‘naltirilgan, qoMda);
- 0 ‘quv adabiyotlari yordamida o ‘qitish (berk, yo‘naltirilgan, 
qoMda) - mustaqil ish;
- “Kichik guruhlar” tizimi (davriy, tarqoq, qoMda) guruhlardagi 
o ‘qitishning tabaqalashtirilgan usuli;
- Kompyuter o‘qitishlari (davriy, tarqoq, avtomatlashtirilgan);
- “Repetitor” tizimi) davriy, yo‘naltirilgan, qoMda) individual 
o ‘qitish;
- “Programmalashtirilgan o ‘qitish” (davriy, yo‘naltirilgan, avto­
matlashtirilgan), ular uchun oldindan programmalar tuzib qo‘yiladi.
Programmalashtirilgan o‘qitishning beshta asosiy tamoyili 
facqlanadi:
Boshqarish qurilmalarining muayyan bosqichliligi (iyerarxiya) 
tamoyili. Bu programmalashtirilgan o ‘qitish texnologiyasining iyerar­
xiya tuzilmasida, avvalambor pedagog turadi, fanda dastlabki umumiy 
moMjal yaratish; o ‘qitishning murakkab nostandart vaziyatlarida 
individual yordam va korreksiya o ‘rin oladi.