Strategik xaritani tuzish xususiyatlari strategik xarita

Jadval 2. Strategik maqsadlar va moliyaviy istiqbol ko'rsatkichlari 
Raduga kompaniyasining yuqori darajadagi maqsadlari xaritasi ishlab chiqilgan 
strategiyani hisobga oladi. Aslida, bu BSC kontseptsiyasining asosiy talablaridan 
biri sifatida strategiyani vizualizatsiya qilishdir. Yaxshi taqdim etilgan strategiya 
belgilangan strategik maqsadlarga qanday erishish kerakligi haqida hech qanday 
noaniqlik qoldirmasligi kerak. 
BSC kontseptsiyasi strategik maqsadni kichik maqsadlarga ajratishni o'z ichiga 
oladi, ular o'z navbatida ularga erishish uchun aniq harakatlarni ishlab chiqishga 
imkon beradigan kichik maqsadlarga ham bo'linishi mumkin. Shunga ko'ra, keyingi 
bosqichlarda bo'limlar uchun maqsad xaritalari ishlab chiqiladi, ularda 
kompaniyaning yuqori darajali maqsadlarining parchalanishi hisoblanadi. 
Shunday qilib, BSC metodologiyasiga muvofiq maqsad xaritasini qo'llash 
strategiyani harakatlarga aylantirish imkonini beradi. Strategiya har bir xodimning 
kundalik ishiga aylanadi, chunki BSC maqsadlari va ko'rsatkichlari bilan 
kompaniyaning har bir xodimining ishlash ko'rsatkichlari o'rtasidagi bog'liqlik 
ta'minlanadi. Strategiya xarita maqsadlariga erishishni doimiy nazorat qilish va 
sabablarni aniqlash va kelishmovchiliklarni bartaraf etish bo'yicha tezkor choralar 
ko'rish orqali doimiy biznes jarayoniga aylantiriladi. 
STRATEGIK KARTALAR 
Strategiya tashkilot o'z aktsiyadorlari uchun barqaror (uzoq muddatli) qiymatni 
qanday yaratish niyatida ekanligini tavsiflaydi. 1-bobda biz tashkilotlar bugungi 
kunda nomoddiy aktivlardan qanday qilib uni qurish uchun kuchli vosita sifatida 
foydalanishini hujjatlashtirdik. Bir tomondan, nomoddiy aktivlardan, ikkinchi 
tomondan, moddiy va moliyaviy aktivlardan qiymat yaratish jarayonlari bir-biridan 
jiddiy farq qiladi. 
1.
Qiymat yaratishbilvosita hisoblanadi.
Nomoddiy aktivlar, masalan, bilim va 
texnologiya, kamdan-kam hollarda daromadlarning o'sishi, xarajatlarni kamaytirish 
va yuqori foyda kabi moliyaviy natijalarga bevosita ta'sir qiladi. Nomoddiy 
aktivlarni takomillashtirish sabab-oqibat munosabatlari zanjiri orqali moliyaviy 
natijalarga ta'sir qiladi. Masalan, xodimlarni umumiy sifat menejmenti (TQM) va 
olti Sigma bo'yicha o'qitish sifatni yaxshilashga bevosita ta'sir qiladi, bu esa o'z 
navbatida mijozlar ehtiyojini qondirishga va shuning uchun mijozlarning sodiqligiga 
hissa qo'shadi. Oxir oqibat, mijozlarning sodiqligi savdo va foydaning o'sishining 
sharti, ya'ni uzoq muddatli mijozlar munosabatlarining natijasidir. 
2.
Narx kontekstli.
Nomoddiy aktivlarning qiymati ularning kompaniya strategiyasiga 
mos kelishiga bog'liq. Misol uchun, TQM va Olti Sigma bo'yicha treninglar 
mahsulot etakchiligi va innovatsiya strategiyasini izlayotganlarga qaraganda 
xarajatlarni kamaytirish strategiyasiga ega bo'lgan tashkilotlar uchun katta 
ahamiyatga ega. 

---

3.
Qiymat potentsialdir.
Nomoddiy aktivlarga investitsiya qilish qiymati kompaniya 
uchun ularning qiymatini baholash juda qiyin. Buning sababi, sifatni statistik nazorat 
qilish yoki asosiy sabablarni tahlil qilish bo'yicha o'qitish kabi nomoddiy aktivlarga 
investitsiya qilish tashkilot uchun potentsial qiymatga ega, ammo bozor qiymatiga 
ega emas. Nomoddiy aktivlarning potentsial qiymatini moddiy qiymatga aylantirish 
uchun dizayn, ishlab chiqarish, yetkazib berish va mijozlarga xizmat ko'rsatish kabi 
ichki jarayonlar talab qilinadi. Agar ichki jarayonlar mijozning qiymatini taklif 
qilishga qaratilgan bo'lmasa yoki moliyaviy yaxshilanishlar, keyin xodimlarning 
qobiliyatlari va nomoddiy aktivlarning potentsial qiymati amalga oshirilmaydi. 
4.
Aktivlarning o'zaro bog'liqligi.
Nomoddiy aktivlar kamdan-kam hollarda o'z-o'zidan 
qiymat yaratadi. Tashkilot va uning strategiyasidan ajralgan holda, ular hech qanday 
qiymatga ega emas. Nomoddiy aktivlarning qiymati ular boshqa nomoddiy va 
moddiy aktivlar bilan samarali birlashtirilganda yuzaga keladi. Misol uchun, agar 
xodimlar biznes jarayonlarini qo'llab-quvvatlovchi axborot tizimlarining 
ma'lumotlar bazalariga o'z vaqtida kirish imkoniga ega bo'lsa, sifat menejmenti 
bo'yicha treningning ahamiyati beqiyos oshadi. Maksimal qiymat barcha nomoddiy 
aktivlar bir-biriga, moddiy aktivlarga va kompaniya strategiyasiga qat'iy muvofiq 
bo'lganda yaratiladi. 
Balanslangan ko'rsatkichlar kartasi strategiyasi xaritasi (2.1-rasmga qarang) 
strategiyaning nomoddiy aktivlar va qiymat yaratish jarayonlarini qanday 
birlashtirishini ko'rsatadigan modeldir. Moliyaviy komponent an'anaviy moliyaviy 
tushunchalardan foydalangan holda strategiyani amalga oshirishning moddiy 
natijalarini tavsiflaydi. ROI, aktsiyadorlar qiymati, rentabellik, daromadning o'sishi 
va birlik xarajatlari kabi ko'rsatkichlar kompaniya strategiyasining muvaffaqiyati 
yoki muvaffaqiyatsizligining uzoq muddatli ko'rsatkichlari hisoblanadi. Mijoz 
komponenti maqsadli mijozlar uchun qiymat taklifini aniqlaydi. Iste'molchi taklifi 
bu holda nomoddiy aktivlar qiymat yaratish shartidir. Agar mijozlar doimiy ravishda 
yuqori sifat va o'z vaqtida yetkazib berishni qadrlasalar, sifatli mahsulot va 
xizmatlarni ishlab chiqaradigan va etkazib beradigan xodimlar, tizimlar va 
jarayonlarning malakasi va ko'nikmalari tashkilot uchun yuqori ahamiyatga ega. 
Agar mijoz innovatsiyalar va yuqori samaradorlikni birinchi o'ringa qo'ysa, u holda 
yangi bozorda yetakchi mahsulot va xizmatlarni yaratuvchi ko'nikmalar, tizimlar va 
jarayonlar qimmatroq bo'ladi. Harakatlar va imkoniyatlarni mijozlar qiymati 
taklifiga muvofiq saqlash strategiyani hayotga tatbiq etish uchun juda muhimdir. 
Moliyaviy va mijoz komponentlari strategiyaning istalgan natijalarini tavsiflaydi. 
Ikkalasida ham ko'plab kechiktirilgan ko'rsatkichlar mavjud. Tashkilot 
rejalashtirilgan natijalarga qanday erishadi? Ichki jarayon komponenti yoki ichki 
komponent strategiyani amalga oshirish uchun muhim bo'lgan bir nechta muhim 
jarayonlarni belgilaydi. Masalan, bitta tashkilot yangi mahsulotlar va ularning 
texnologiyasini ishlab chiqish va sotishga investitsiyalarni ko'paytirishi mumkin, 
natijada mijozlar yuqori texnologiyali yangi mahsulotni olishlari mumkin. Boshqasi 
esa, xaridorlarga xuddi shunday qiymat taklifini taqdim etish maqsadida, qo'shma 
korxonalar va hamkorliklar orqali yangi mahsulotlarni ishlab chiqishga qaror qiladi. 

---

Ta'lim va rivojlanish komponenti strategiya uchun eng muhim bo'lgan nomoddiy 
aktivlarni aks ettiradi. Ushbu komponentning maqsadlari qiymat yaratish 
jarayonlarini qo'llab-quvvatlash uchun zarur bo'lgan faoliyat (inson kapitali), 
tizimlar (axborot kapitali) va ma'naviyatni (tashkiliy kapital) belgilaydi. Ularning 
barchasi bir-biriga bog'langan bo'lishi va asosiy ichki jarayonlarga mos kelishi 
kerak. 
To'rt komponentning maqsadlari bir-biri bilan sabab-natija munosabatlari bilan 
bog'langan. Hammasi moliyaviy natijalarni faqat maqsadli mijozlar guruhi 
qoniqtirgan taqdirdagina olish mumkin degan gipotezadan boshlanadi. Mijozlarning 
qiymati taklifi qanday qilib sotishni ko'paytirish va maqsadli mijozlarning 
sodiqligini qozonishni tasvirlaydi. Ichki jarayonlar ushbu taklifni yaratadi va 
mijozga taqdim etadi. Nihoyat, ichki jarayonlarni amalga oshirishni qo'llab-
quvvatlovchi nomoddiy aktivlar strategiya uchun asos bo'lib xizmat qiladi. Strategik 
jihatdan barcha tarkibiy qismlarning maqsadlariga muvofiqlashtirilgan qiymat 
yaratishning asosiy vositasi va shuning uchun yo'naltirilgan va izchil strategiya. 
BSC ning to'rtta komponentini bog'laydigan sabab va ta'sirning ushbu arxitekturasi 
strategiya xaritasi quriladigan tuzilmadir. Ushbu jarayon tashkilotni qiymat yaratish 
mantig'i nima ekanligini va kim uchun yaratilganligini aniq belgilashga majbur 
qiladi. Ushbu bobda biz strategik xaritani tuzish tamoyillari haqida gapiramiz. 
2.1-rasm. Balanslangan ko'rsatkichlar kartasi modeli