—
ning tartibi 103
—
, m assaning o ‘zgarishi
A m = I
mg
s
s
ning tartibi 10_1 kg.
5.
Y ig‘indining sim volik belgisi. K o 'p so ndagi b ir jin sli
kattaliklam ing yig'indisi a {+a2+a^+
ni qisqa ravishda Z belgi
(grekcha alfavitning ,,sigm a“ harfi) bilan quyidagicha yozish qabul
qilingan:
~Lai yoki yanada qisqaroq yozilsa,
.
/=l
i
Y ig‘indi belgisidagi 1 va
n
so n lari y ig 'in d i ch eg a ralarin i
ko‘rsatadi va barcha
a i
kattaliklam i a, dan boshlab
a n
gacha
q o ‘shish kerakligini bildiradi.
6.
K attaliklam ing o ‘rta c h a qiymati. K attaliklam ing o rtacha
T nym atini ularning bir necha ayrim x,, x 2 x v ..., x n qiym atlariga
ko‘ra hisoblashning quyidagi usullaridan foydalaniladi:
a)
kattalikning
o 'r ta c h a a rifm etik q iy m a ti x
deb kattalikning
ayrim qiym atlari yig‘indisining shu qiym atlar soniga b o ‘linganiga
aytiladi:
b)
kattalikning o'rtacha kvadratik qiymati x* deb kattalikning
ayrim qiymatlari kvadratlari yig‘indisining ular soniga bo‘linganidan
chiqarilgan kvadrat ildizga aytiladi:
7.
Fizik kattalikning gradiyenti. Agar biror fizik kattalik fazoning
har bir nuqtasida aniq qiym atga ega b o ‘lsa, bu kattalik fazoda
taqsimlangan deb aytiladi. Agar fazoda taqsimlangan fizik kattalik
biror y o ‘nalishda ortib borsa, uning shu yo‘nalish b o ‘yicha qanday
o ‘z g a rib b o r is h in i ta v s ifla s h u c h u n g r a d iy e n t ( lo t in c h a
qadam lovchi, odim lovchi m a’nosini bildiradi) tushunchasidan
foydalaniladi. M asalan, b iro r
borayotgan b o ‘lsin (1- rasm ) va A x - x 2 — x { m asofaga uning
П
(
2
)
23
Дф= ф2 — ф, ga o ‘zgarishi m os kelsin.
Shu kattalikning gradiyenti deganda
I
I
I
I
Дф
ф2 - у,
»
nisbat tushuniladi va quyidagicha belgi-
lanadi:
1-rasm.
Дх '
(3)
Shunday qilib, fiz ik kattalikning gradiyenti deb uning eng k o ‘p
ortishi y o ‘nalishida masofa birligiga to ‘g ‘ri keladigan о ‘zgarishiga
aytiladi.
8.
Egrilik va egrilik radiusi. C hiziqning egriligini baholash
uch u n egrilik va egrilik radiusi tu sh u n ch asid an foydalaniladi.
Ixtiyoriy ab egri chiziqning ixtiyoriy kichik Д5, va A S2 qism larini
ham m a vaqt biror aylana bilan ustm a-u st tushirish m um kin (2-
rasm ). Bu aylanalarning /?, va R1 radiuslari egri chiziqning shu
qismlardagi egrilik radiuslari deyiladi. Agar egri chiziq qismi cheksiz
kichik b o ‘lsa (A-S,-» 0), u holda egri chiziqning shu nuqtadagi
egrilik radiusi R haqida gapirish m um kin.
Egrilik radiusi R ga teskari k attalik egri ch iziqning egriligi
deyiladi:
T o ‘g‘ri chiziqning egrilik radiusi / ? —»«>, egriligi к = 0 boMadi.
9.
Fizik kattalikning hosilasi. Fizik jaray o n n i tavsiflovchi fizik
kattalik vaqt o ‘tishi bilan o ‘zgarib borishi m um kin. U holda bu
fizik kattalik vaqtning funksiyasi boMadi. Biror fizik kattalikni /
ko‘rinishda ifodalanadi.
2
\
Л. r
.
•
. .
f с
V aqtning A t oralig‘ida fizik katta
likning orttirm asi (o ‘zgarishi) Д /Ь о ‘1-
sin. / funksiyaning / vaqt davom ida
o ‘zgarish tezligi ^ bo'ladi. Bu ifoda/
bilan belgilaylik, un d a funksiya f( t )
a
2-rasm.
24
funksiyaning
A t
vaqt oralig‘ida o ‘rtacha o'zgarish tezligini beradi.
Agar / funksiya bizni qiziqtirayotgan vaqt davom ida uzluksiz,
sakram asdan o ‘zgaradigan b o ‘lsa, u holda vaqt oralig'i A /q an ch a
kichik boMsa, vaqtning
A t
vaqt oralig‘iga tegishli ixtiyoriy m o-
m entidagi / funksiyaning o ‘zgarish tezligini xarakterlovchi ^
kattalik shuncha aniqroq b o ‘ladi. S hunday qilib, / funksiyaning
vaqtning
Do'stlaringiz bilan baham: |