Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti


—   ning  tartibi  103  —



Download 13,37 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/365
Sana30.12.2021
Hajmi13,37 Mb.
#98245
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   365
Bog'liq
[O`lmasova M 1-qism]

—  

ning  tartibi  103 



,  m assaning  o ‘zgarishi 



A m  =  I 

mg



s

ning  tartibi  10_1  kg.

5. 

Y ig‘indining  sim volik  belgisi.  K o 'p   so ndagi  b ir  jin sli 



kattaliklam ing yig'indisi  a {+a2+a^+ 

ni  qisqa  ravishda Z  belgi 

(grekcha alfavitning  ,,sigm a“  harfi)  bilan  quyidagicha yozish  qabul 

qilingan:



~Lai  yoki  yanada  qisqaroq  yozilsa, 

.

/=l 



i

Y ig‘indi  belgisidagi  1  va 



n 

so n lari  y ig 'in d i  ch eg a ralarin i 

ko‘rsatadi  va  barcha 

a i 

kattaliklam i  a,  dan  boshlab 



a n 

gacha 


q o ‘shish  kerakligini  bildiradi.

6. 


K attaliklam ing  o ‘rta c h a   qiymati.  K attaliklam ing  o  rtacha 

T nym atini  ularning  bir  necha  ayrim  x,,  x 2  x v   ...,  x n  qiym atlariga 

ko‘ra  hisoblashning quyidagi  usullaridan  foydalaniladi:

a) 


kattalikning 

o 'r ta c h a   a rifm etik  q iy m a ti  x  

deb  kattalikning 

ayrim  qiym atlari  yig‘indisining shu  qiym atlar soniga  b o ‘linganiga 

aytiladi:

b) 

kattalikning  o'rtacha  kvadratik  qiymati  x*  deb  kattalikning 



ayrim qiymatlari  kvadratlari yig‘indisining ular soniga bo‘linganidan 

chiqarilgan  kvadrat  ildizga aytiladi:

7. 

Fizik kattalikning gradiyenti. Agar biror fizik kattalik fazoning 



har  bir  nuqtasida  aniq  qiym atga  ega  b o ‘lsa,  bu  kattalik  fazoda 

taqsimlangan  deb  aytiladi.  Agar fazoda  taqsimlangan  fizik  kattalik 

biror y o ‘nalishda ortib borsa,  uning shu  yo‘nalish  b o ‘yicha qanday 

o ‘z g a rib   b o r is h in i  ta v s ifla s h   u c h u n   g r a d iy e n t  ( lo t in c h a  

qadam lovchi,  odim lovchi  m a’nosini  bildiradi)  tushunchasidan 

foydalaniladi.  M asalan,  b iro r 

borayotgan  b o ‘lsin  (1-  rasm )  va  A x - x 2 — x {  m asofaga  uning



П

(

2



)

23



Дф=  ф2 —  ф,  ga  o ‘zgarishi  m os  kelsin. 

Shu  kattalikning  gradiyenti  deganda





I

Дф 


ф2  -  у, 

»

nisbat tushuniladi va quyidagicha belgi- 



lanadi:

1-rasm.


Дх  '

(3)


Shunday  qilib, fiz ik   kattalikning gradiyenti  deb  uning  eng  k o ‘p 

ortishi  y o ‘nalishida  masofa  birligiga  to ‘g ‘ri  keladigan  о ‘zgarishiga 

aytiladi.

8. 


Egrilik  va  egrilik  radiusi.  C hiziqning  egriligini  baholash 

uch u n   egrilik  va  egrilik  radiusi  tu sh u n ch asid an   foydalaniladi. 

Ixtiyoriy  ab egri chiziqning  ixtiyoriy  kichik  Д5,  va A S2  qism larini 

ham m a  vaqt  biror  aylana  bilan  ustm a-u st  tushirish  m um kin  (2- 

rasm ).  Bu  aylanalarning  /?,  va  R1 radiuslari  egri  chiziqning  shu 

qismlardagi egrilik radiuslari deyiladi.  Agar egri chiziq qismi cheksiz 

kichik  b o ‘lsa  (A-S,-»  0),  u  holda  egri  chiziqning  shu  nuqtadagi 

egrilik  radiusi  R haqida gapirish  m um kin.

Egrilik  radiusi  R  ga  teskari  k attalik  egri  ch iziqning  egriligi 

deyiladi:

T o ‘g‘ri  chiziqning  egrilik  radiusi  / ? —»«>,  egriligi  к = 0  boMadi.

9. 


Fizik  kattalikning  hosilasi.  Fizik jaray o n n i  tavsiflovchi  fizik 

kattalik  vaqt  o ‘tishi  bilan  o ‘zgarib  borishi  m um kin.  U  holda  bu 

fizik  kattalik  vaqtning  funksiyasi  boMadi.  Biror  fizik  kattalikni /

ko‘rinishda  ifodalanadi.

\  


Л.  r 



 

.   . 



f   с

V aqtning  A t  oralig‘ida  fizik  katta­

likning  orttirm asi  (o ‘zgarishi)  Д /Ь о ‘1- 

sin.  /   funksiyaning  /  vaqt  davom ida

o ‘zgarish  tezligi  ^   bo'ladi.  Bu  ifoda/

bilan  belgilaylik,  un d a  funksiya  f( t )



a

2-rasm.


24


funksiyaning 

A t 

vaqt  oralig‘ida o ‘rtacha  o'zgarish  tezligini  beradi. 

Agar  /   funksiya  bizni  qiziqtirayotgan  vaqt  davom ida  uzluksiz, 

sakram asdan  o ‘zgaradigan  b o ‘lsa,  u  holda  vaqt  oralig'i  A /q an ch a 

kichik  boMsa,  vaqtning 

A t 

vaqt  oralig‘iga  tegishli  ixtiyoriy  m o-

m entidagi  /   funksiyaning  o ‘zgarish  tezligini  xarakterlovchi  ^

kattalik  shuncha  aniqroq  b o ‘ladi.  S hunday  qilib,  /  funksiyaning 

vaqtning 


Download 13,37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   365




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish