Shakllantirishning pedagogik asoslari

Aqliy tarbiya 
O’smirda sog’lom e’tiqodga nisbatan ijobiy asosli fikrlarni hosil qilish. 
(Qur’on va hadislardan unumli foydalanish) 
Axloqiy tarbiya. 
Diniy bilimdonlik, halollik, rostgo’ylik, odillik, kamtarinlik, o’ziga 
talabchanlik, oilada bir-birini hurmat qilish kabi.
(Axloqiy va diniy normalarni o’z ichiga oladi) 
O’smirlarda sog’lom e’tiqodni shakllantirish 
Oila, mahalla, o’quv yurtlari bilan o’zaro hamkorlik. Jamoatchilik. 
Bu borada ota-onalar bilan o’smirlar o’rtasida cheklov bo’lmasligi uchun
ular:
- farzandlarining o’zlariga nisbatan ishonchini yo’qotmaslik; 
-
o’smir xususiyatiga qarab diniy g’oyaviy tushunchalarni shakllantirib 
borish; 
-
arzimas xato uchun o’smirni qattiq urushib jazolamaslik; 
-
o’smirni tengdoshlari orasida kamsitmaslik; 
-
o’smirni do’stlariga nisbatan mumkin qadar me’yorni unutmagan holda
moddiy jixatdan kam qilmaslik; 
-
o’smirga shaxs sifatida muomala qilib do’stdek munosabatda bo’lish lozim. 
Buzg’unchi g’oyalar o’smir ongida paydo bo’lishining ilk ko’rinishlari ota-
ona o’rtasidagi salbiy munosabatlar, urush-janjal, ajralish sabab bo’ladi. Bu 
buzg’unchilik asta-sekinlik bilan avj olib, maktab, mahalla hattoki, davlat 
darajasidagi holatga aylanishi mumkin. Masalan: ayrim o’smirlar otasiga qo’l 
ko’taradi. Hatto, o’z otasini uydan haydab chiqaradi. Bu yoshlikdan bola salbiy 
holatlarni ko’rishi natijasida paydo bo’lgan buzg’unchi g’oyalar mahsulidir. 

---

55 
Albatta, bunday holda onaning ijobiy tarbiyaviy usullari o’z natijasini berishi 
kerak. 
Jumladan ona oilada: 
-
ona mehr beruvchi; 
-
to’g’ri yo’lga yo’naltiruvchi; 
-
diniy bilim beruvchi; 
-
jasurlikka yo’naltiruvchi;
-
maqsadga yo’naltiruvchi; 
-
ma’rifatga boshlovchi va boshqa fazilatlar bilan o’smirni buzg’unchi
g’oyalardan himoya qilib, uni sog’lom e’tiqodli inson bo’lib yetishishida asosiy rol 
o’ynaydi. 
Sohibqiron Amir Temur o’z hikmatlarida o’smirlar tarbiyasida to’g’ri yo’lni
tanlashga ahamiyat bergan: 
“Farzandlarim millatning dardlariga darmon bo’lmoq 
vazifangizdir. Adolat va ozodlik dasturingiz rahbaringiz bo’lsin. Orangizga nifoq 
tuxumlari ekilmasligi uchun ko’p diqqat va ogoh bo’ling.”
13
Yuqoridagi fikrlardan ko’rinib turibdiki, o’smirlarda sog’lom e’tiqodni 
shakllantirish barcha davrlarda muammo bo’lib kelgan va jamiyatning e’tiboridagi 
asosiy masalalardan hisoblangan. Zero, Abu Rayhon Beruniy aytganlaridek: 
“Vaqt 
pillapoyasi cheksizdir, bir-birining o’rnini egallab, boradigan avlodlar zinadan-
zinagacha ko’tariladilar xolos. Jamlangan tajribani har bir avlod o’zidan keyin 
kelayotgan, o’zidan keyin uni taraqqiy ettiradigan va boyitadigan navbatdagi 
avlodga yetkazib beradi.”
14
O’smirlarda sog’lom e’tiqodni shakllantirishda ta’lim jarayoni yetakchilik 
qiladi. Ayniqsa, “Vatan tuyg’usi” darslarinig bu jarayonda o’rni beqiyos. Bugungi 
kunda ta’lim jarayonidagi innovatsiyalar, pedagogik texnologiyalar va u bilan 
bog’liq fanlarni integratsiyalash kabi tizimlarning kritilishi sog’lom e’tiqodni 
shakllantirishda katta imkoniyatlar eshigini ochadi. 
13
Amir Temur o’gitlari. T. Navro’z. 1992 yil. 64-bet.
14
I.A.Karimov. Barkamol avlod orzusi. T. “O’zbekiston milliy insklopediyasi”. 2000 yil. 128-bet. 

---

56 
O’smirlikning ilk bosqichi (11-14 yosh) davrida dars jarayonida olinadigan 
diniy axborotlar, yurtimiz kelajagiga bo’lgan ishonch tuyg’ulariga ta’lim 
jarayonida tamal toshi qo’yilsa, keyingi bosqichlarda sog’lom e’tiqodni 
shakllantirishning izchilligi yo’lga qo’yilgan bo’ladi. 
Fikrimiz isboti sifatida “Vatan tuyg’usi” hamda “Milliy istiqlol g’oyasi” 
fanlarining integratsiyalashgan shaklini ya’ni “Sog’lom e’tiqod” kurslarining 
texnologik xaritasini keltirib o’tamiz.