1
MAVZU: O’SMIRLARDA SOG’LOM E’TIQODNI
SHAKLLANTIRISHNING PEDAGOGIK ASOSLARI
REJA:
Kirish.
I Bob. O’smirlarda sog’lom e’tiqodni shakllantirishning shart-
sharoitlari.
1.1. O’smirlarda sog’lom e’tiqodni shakllantirishning zarurligi va uning
pedagogik-psixologik ahamiyati.
1.2. O’smirlarda sog’lom e’tiqodni shakllantirishning shakllari, usullari va
vositalari.
1.3. Bob bo’yicha xulosa.
II Bob. O’smirlarda sog’lom e’tiqodni shakllantirishning nazariyasi va
amaliy ahamiyati.
2.1. O’smirlarda sog’lom e’tiqodni shakllantirish ma’naviy
komillikning
mezoni sifatida.
2.2.
O’smirlarda sog’lom e’tiqodni shakllantirishning pedagogik
xususiyatlari.
2.3. O’smirlarda sog’lom e’tiqodni hozirgi davrdagi shakllanganlik darajasi.
2.4. Bob bo’yicha xulosa.
III
Bob.
O’smirlarda
sog’lom
e’tiqodni
shakllantirishning
samaradorligi.
3.1.
Tajriba-sinov ishlari metodikasining mazmuni va mexanizmi.
3.2.
Tajriba-sinov ishlari natijalarining dinamik o’zgarishi.
3.3.
Bob bo’yicha xulosa.
Umumiy xulosa va tavsiyalar.
Foydalanilgan adabiyotlar.
2
KIRISH
Mаvzuning dоlzаrbligi
Mustaqillik yillarida shakllanayotgan yangicha
dunyoqarash yoshlarda Vatanga sadoqatni, milliy qadriyat va an’analarga
muhabbatni, o’z yaqinlariga mehribonlikni, tanlagan yo’li –
kasbi-kori va
e’tiqodiga sodiqlikni nazarda tutadi. Yangicha fikrlash va yangicha tafakkur aynan
mustaqillik mafkurasi ruhida sayqal topgan milliy ong, dunyoqarash va e’tiqod
mahsulidir. Shaxs ma’naviyati uning dunyoqarashi insonning tasavvur va
e’tiqodiga aloqador ko’nikmalar majmui, asosan, oilada shakllanadi. Shu ma’noda
yoshlar tarbiyasi hayotiy zarur masaladir. Tarbiyalash yashashga o’rgatishdir.
O’zbekiston Respublikasi prezidenti I.A.Karimov
“Odobli, bilimdon va aqlli,
mehnatsevar, iymon–e’tiqodli farzand nafaqat ota–onaning, balki butun
jamiyatning eng katta boyligidir”
1
- deya ta’kidlaydi. Shuning uchun o’smirlarda
sog’lom e’tiqodni rivojlantirish, ularda milliy g’ururni
tarkib toptirish davlat
ahamiyatiga molik masala.
Diniy ekstremizm tahdidi real havfga aylangan hozirgi davrda diniy-
ma’naviy qadriyatlarni shiorlardan farqlashga o’rgatishni, sog’lom e’tiqod
tarbiyasini bolalikning ilk yillaridan boshlash zarur. Zero, prezidentimiz Islom
Karimov
ta’kidlaganlaridek,
“...bugungi murakkab ma’naviy-mafkuraviy
jarayonlarni ilmiy-amaliy jihatdan atroflicha tahlil qilish va baholash, ularning
ustuvor yo’nalishlarini, kimga va nimaga qarshi qaratilganini aniqlash,
aholi turli
qatlamlariga ta’sirini o’rganish, milliy manfaatlarimiz, hayot tarzimizga zid
bo’lgan ma’naviyat, madaniyat bayrog’i ostida kirib kelayotgan zararli g’oyalar va
tahdidlarning mohiyatini ochib berish, fuqarolarimiz qalbida milliy tafakkur va
sog’lom dunyoqarash asoslarini mustahkamlash alohida ahamiyat kasb etadi.”
2
Faqat ana shunday asosda yoshlarni o’z fikriga ega, turli ma’naviy
xurujlarga qarshi sobit tura olishga qodir bo’lgan, irodali,
fidoyi va vatanparvar
insonlar etib tarbiyalashga erishish mumkin.
1
I.А.Karimov. Havfsizlik va barqaror taraqqiyot yo’lida.Т. “O’zbekiston”.1998 yil. 85-bet.
2
I.А.Karimov. Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q.Т. “Muloqot”.1998 yil. 5-son.
3
Ilmiy adabiyotlarda ko’pqirrali, murakkab “E’tiqod” tushunchasining ta’rifi,
mazmuni masalasida yakdil xulosalarni uchratish qiyin. E’tiqodning asl mohiyatini
anglash uchun uning etimologiyasiga murojaat qilish bilan birga din niqobi ostida
taqdim etilayotgan turli g’arazli talqinlar tahliliga e’tibor berish lozim. Mustaqillik
yillarida ilmiy adabiyotlarda e’tiqodning tor sinfiy, ateistik talqinidan voz kechildi,
uning yangi qirralari kashf etildi. Shu bilan birga tarbiya natijasida shakllanishiga
alohida urg’u berila boshlandi.
E’tiqodning mohiyatini tushunishda, uning psixologik, falsafiy talqinlari
muhim ahamiyatga ega. E’tiqod muayyan g’oya, dunyoqarashga his-hayajonli
yondashuv ma’nosida iymonga yaqin turadi. Ammo e’tiqod tushunchasida faqat
ijobiy jihatlarnigina ko’rish to’g’ri emas. Ijobiy va salbiy mazmunga ega e’tiqod
shakllari o’rtasida yana bir ma’naviy-ruhiy hodisa - e’tiqodsizlikning ham
mavjudligini e’tirof etish lozim.
Masalaga pedagogik nuqtai nazardan
yondashilganda iymon ham,
vatanparvarlig-u milliy g’urur ham tug’ma emasligi, ularning qanday
tushuntirilishi va qanday tushunilishiga, sodda qilib aytganda, turli shakllarda
amalga oshiriladigan tarbiyaga bog’liq ekanini unutmaslik shart. “E’tiqod bu -
shaxsni o’z qadriyatlari tizimidan kelib chiqib harakatga qo’zg’atadigan anglangan
ehtiyoj”. E’tiqod
ishonch bilan qarash, til va dil bilan iqror qilish shaklida ham
talqin qilindi. Qur’onda: “Inson mukarram zot” degan oyat bor. Uni to’laligicha
keltiradigan bo’lsak, u shundaydir. “
Biz inson zotini mukarram qilib yaratdik va
uni yer yuzida, suvda pok narsalardan rizqlantirdik, yerda, suvda yuradigan qilib
vaqtlarini yaratib berdik va o’zimiz ham qilgan ko’pgina narsalarimizdan afzal
qilib qo’ydik.”
3
E’tiqod (arabcha - ishonch, iymon, amin bo’lish)
- inson faoliyati uchun
ma’naviy asos, yo’l-yo’riq va mo’ljal bo’lib xizmat qiluvchi, aql, his va iroda
vositasida anglangan bilimlar, g’oya va tasavvurlar ifodasi bo’lgan tushuncha.
E’tiqod insonning voyaga yetishi jarayonida shakllanadi. Bilim va g’oyalar
insonning ham aqli, ham qalbi bilan o’zlashtirib olingandagina e’tiqodga aylanadi.
3
A.Avloniy. turkiy guliston yohud axloq. T. O’qituvchi. 18-19-betlar.
4
Adabiyotlarda “sog’lom e’tiqod” tushunchasiniig ilmiy ta’rifi hanuzgacha
ishlab chiqilmagan. Bizningcha, milliy va umuminsoniy
qadriyatlar ustuvorligi
tamoyiliga tayanadigan, taraqqiyotga yo’naltirilgan ezgu va bunyodkor g’oyalarga
ishonchga asoslangan e’tiqod shakliga
