52
O’zbekistonda har yili 520.000 dan ko’proq bola tug’iladi. Demak, ana shu
dunyoga kelayotgan
farzandlarimizning jismonan, aqlan, ruhan va axloqan
sog’lom bo’lishlari haqida g’amxo’rlik qilish, har birini sog’lom e’tiqodli qilib
tarbiyalash, bugungi kunning asosiy vazifalaridan hisoblanadi. Farzand tarbiyasi va
uning e’tiqodiy sog’lomligi haqida u tug’ulmasidan oldin, homiladorlik davridan
oldin va homilaning dastlabki kunidanoq qayg’urmoq zarur.
Butun dunyoda har
yili homiladorlik va tug’ruq asoratlaridan 500.000 ga yaqin ayol nobud bo’ladi.
Islomiy tarbiyada frzandni tarbiyali bo’lishi onadan deb bejiz aytilmagan.
Nafaqat jismoniy, balki, ruhiy, e’tiqodiy sog’lik ham onadandir. Ota va ona
sog’lom e’tiqodli bo’lsa, albatta farzand ham, shu tartibda tarbiya oladi.
Shu o’rinda bir jixatni ta’kidlab o’tsak, diniy tarbiya uslublariga amal qilish
jarayonida irimlarga duch kelamiz. Ko’p hollarda irim va diniy me’yor chegarasini
anglamagan holda tarbiya jarayonida xatolarga ham yo’l qo’yamiz.
Irim nima?
Islom spravichnigida irim quyidagicha tavsiflanadi. “Irim yuz
berayotgan ko’pgina voqea-hodisalar, g’ayritabiiy kuchlarning ko’rinishi va
alomati deb, tasavvur etiladigan hurofot. O’zdek tilining izoxli lug’atida esa irim”
Biror maqsad niyat bilan qilingan xurofiy tadbirdir. Masalan: to’ydan yaxshi niyat
bilan biror narsa olib kelish va ... ta’riflanadi.
Demak, har bir irim asosida haqiqatdan ham kishilarning ma’lum bir
jarayoni, g’ayritabiiy kuchlarning alomati tarzda tushunish to’g’risidagi
tasavvurlari yotadi. Biroq, irimni e’tiqod bilan tenglashtirish xatodir.
Tarbiya
jarayonida sog’lom e’tiqoddan holi kishilarda bu holatni yaqqol ko’rishimiz
mumkin. Irimdagi yaxshi asosga ega bo’lganlarini ayrimlarini tarbiyada qo’llash
mumkin, lekin, bu bizning farzandlarimizning sof e’tiqodiga soya solmasligi kerak.
O’smirlarda sog’lom e’tiqodni shakllantirishda asosiy vosita sifatida ota-onalar
ham, o’qituvchilar ham oyatlardan, suralardan,
hadislardan keng tarzda
foydalanishi
maqsadga
muvofiq.
Buning
uchun avval,
ota-onalarimiz,
o’qituvchilarimiz Qur’on ilmidan, hadisshunoslikdan xabardor bo’lishlari lozim.
Shuningdek, ularni to’g’ri tasvirlash ham kerak. Buni sog’lom e’tiqodni
shakllantirish uchun qo’yiladigan asosiy qadam sifatida ko’rishimiz lozim. Islomiy
53
e’tiqodning xalq qalbiga chuqur singib borishi natijasida oyatlardagi hikmatlar va
hadislardan ta’sirlanib kishilar turli-tuman taqiqlarni yaratganlar. O’smirlarda
sog’lom e’tiqodni shakllantirish jarayonida turli taqiq va irimlarga duch kelamiz.
Ba’zan, biz kattalarning o’zi ularning yaxshi yoki yomonligini farqlay olmaymiz.
Ana shunday muammoli vaziyatlarda biz Qur’onga suyanishimiz mumkinki.
Agarda, biz bu muqaddas kitobni o’qiy va uqiy olsak. Bu o’rinda axloq normalari
ham muhim ahamiyat kasb etadi. Shuning uchun oilada pedagogik nuqtai-nazardan
ota-onalar sog’lom e’tiqodni o’smirlarda shakllantirishda dastlabki fundamental
qadamni qo’yadilar. Buning uchun ular quyidagi pedagogik asoslarga tayanishlari
lozim. Bu oilada g’oyaviy tarbiyaviy bilimlarni shakllantirish asosida boradi.
Pedagogika tarixida oilalarga g’oyani singdirishning juda ko’p namunalari
uchraydi. Masalan: sobiq sovet tuzumi oila pedagogikasida o’z maqsadlarida
ustalik bilan foydalandi. U o’zbek oilalarining eski odatlarni yo’qotish shiori ostida
milliy g’ururni, milliy mustaqqilik g’oyasi, uning
kurashchilarini mafkuraviy
yanchish maqsadida minglab ma’rifiy-siyosiy oqartuv bo’limlarini ochdi. Oilalar
tafakkurini sovetlashtirishga ilmiy asosda yondashuv, ularning maqsadlariga
tezroq yetkazdi, sovet dekretlari, partiya dasturi targ’ibotlarini shaxar qishloqlarda
yurib
tushuntirishlar, teatr, kontsert, ko’rgazma, ma’ruzular, kino, qiroatxonalarni
ishga solishdi. Qizil choyxonalar, klublar,
siyosiy suhbat kechalari, jangovar
varaqalar, kinolektoriy, og’zaki jurnallar kabi targ’ibot-tashviqotning yuzlab
shakllaridan
foydalanib, o’z mafkurasini oilalar ongiga singdirdi. Yillar o’tsa
hamki, mafkuraviy tarbiyaga e’tibor bo’shashmadi. Hozir esa, bir tomondan
eskicha tafakkurni isloh qilish,
ikkinchi tomondan esa, yangi tahdidlar-diniy
aqidaparastlik
g’oyalariga qarshi mafkuraviy imunitetni shakllantirish
pedagogikada kuchli tizimni taqozo etmoqda.
Shu ma’noda, ota-onalarning g’oyaviy diniy tarbiyaviy bilimlarini oshirish
bilan o’smirlarda sog’lom e’tiqodiy tasavvurlarni shakllantirish mumkin.
