Shaharlar geografiyasi va geourbanistika asoslari

Savol va topshiriqlar 
1.
Mintaqa shaharlarining vujudga kelish bosqichlarini asoslab bering. 
2.
Andijon viloyati shaharlarini genetik va funksional tiplarga ajrating. 
3.
Farg„ona viloyati shaharlar zanjirini Sipfa-Styuart klassifikatsiyasi 
bo„yicha tasniflang va “oraliq masofa”ni aniqlang. 
4.
Viloyat markazlarining ma‟muriy-boshqaruv funksiyalarini tahlil 
qiling.
 
20-Mavzu: Zarafshon mintaqasi shaharlari 
1.
 
Zarafshon mintaqasi shaharlari to„ri va tarkibi
 
2.
 
Navoiy viloyati shaharlarining urbanistik va hududiy tarkibi
 
3.
 
Buxoro viloyati shaharlar geografiyasi
 
4.
 
Samarqand viloyati shaharlarining shakllanishi va rivojlanishi
 
 

---

81 
Iqtisodiy rayon mamlakatimizning qoq markazida, Zarafshon daryosining 
o‗rta va quyi qismida shakllangan xo‗jalikning hududiy tizimini o‗z ichiga olgan; 
mintaqaning Mirzacho‗l, Quyi Amudaryo hamda Janubiy iqtisodiy rayonlar bilan 
tutashganligi, qulay iqtisodiy geografik o‗rni, shaharlar to‗ri va tizimining 
shakllanishiga ta‘sir etgan. Hudud shaharlarining umumiy soni jihatidan faqat 
Farg‗ona va Janubiy rayonlarga yon bosadi (jami 232 ta shahar va shaharchalar). 
Shundan, 2 ta yirik, 1ta katta va 4 ta o‗rta va 225 ta kichik shaharlarga ega.
Rayonning umumiy maydoni 168,1 ming km
2
bo‗lib, u mamlakat hududining 
37.4 foizni tashkil qiladi. Bu jihatdan Zarafshon iqtisodiy rayoni O‗zbekistonda 
faqat Quyi Amudaryo rayonidan kichikroq, xolos. Aholisi 5.0 mln. yoki respublika 
umumiy aholisining deyarli 1/5 qismiga barobar. Mintaqaning urbanistik salohiyati 
nisbatan yuqori. Urbanizatsiya darajasi 41.9 foizni tashkil etadi. Respublika jami 
shahar aholisining 15.6 foizi mazkur rayonga to‗g‗ri keladi. 
Mintaqa shaharlari shakllanish tarixi, katta-kichikligi va bajaradigan 
funksiyasiga ko‗ra o‗ziga xos xususiyatga ega. Binobarin, mintaqaning ayrim 
shaharlari mamlakatimiz qadimgi davlatchiligining shakllanish va rivojlanish 
markazlari bo‗lsa, ba‘zilari o‗tgan asrning 50-yillarida paydo bo‗lgan ―yangi‖ 
shaharlar sirasiga kiradi. 
Buxoro va Navoiy viloyati shahar manzilgohlari joylashuvida keskin 
kontrastlik mavjud; tipik cho‗l mintaqasida shaharlar to‗ri va tizimi nisbatan sust 
rivojlangan; aholi joylashuvining murakkab tizimi (shahar aglomeratsiyasi) deyarli 
shakllanmagan. Shahar manzilgohlari tor sohaga ixtisoslashgan, ular hududida 
yashil maydonlar va shahar atrofi qishloq xo‗jaligi yaxshi rivojlanmagan. 
Shaharlarning kengayish imkoniyati cheklangan va h.k.
Samarqand viloyati shaharlarining aynan karvon yo‗llari kesishgan Buyuk 
Ipak yo‗lida, madaniyat va sivilizatsiyalar tutashgan chorrahada joylashuvi, mikro 
va mezogeografik o‗rnining qulayligi shaharlar geografiyasining kengayishiga 
ijobiy ta‘sir ko‗rsatgan.