3-маъруза Механизмларни классификацияси

11-ma’ruza. Turli tishli mexanizmlar. Tishli g’ldiraklarni ishlab chiqish usullari

Reja:

1. 
   Konusli va chervyakli tishli mexanizmlar
   

2. 
   Tishli g’ldiraklarni ishlab chiqish usullari
   

Qiya tishli silindrik mexanizmlar

Chervyakli uzatma


Konusli yishli uzatma ₃

Chervyakli uzatmalar

Chervyakli uzatmalar aylantiruvchi momentni keskin oshirish va burchak tezligini keskin kamaytirish uchun mo’ljallangan. Chervyak yetakchi zveno.

Chervyakli uzatmaning uzatish nisbatlari 8 dan 100, ba’zi holatlarda 1000 gacha o’zgarishi mumkin

Chervyakli uzatma moylanmasdan va titrashsiz ishlaydi, o’z-o’zini to’xtashish xusussiyatga ega va faqat bir tomonga aylanadi: agar aylantiruvchi moment yetaklanuvchi zvenoga (chervyakli g’ildirakka) qo’yilsa, ishqalanish hisobiga uzatma ishlamaydi.

Chervyakli uzatmalar

Konusli tishli uzatmalar fazoviy tishli uzatmalar sinfiga tegishli. Ular

aylanishni o’qlari kesishayotgan vallar orasida uzatish uchun mo’ljallangan.

To’g’ri tishli konusli uzatmada o’qlar 90⁰ da kesishadi. Bular kichik

tezliklarda (2...3m/s) ko’pi bilan 8m/s ko’llaniladi.
Tangentsial konusli uazatmalar 12m/s tezlikgacja ishlashi mumkin. Doiraviy konusli uzat-
malarning mustahkamligi yuqori, ular mayin, kam shovqun bilan, katta tezlikda (35...4-m/s) va katta (to’g’ri tishli uzatma- larga nisbatan 30% yuqori) aylanturuvchi mo-mentni uzatib ishlaydi.
tashqi konus masofasi,

• 
  tishning eni,
  

- tishning balandligi,

• 
  tish kallagi,
  

• 
  tish o’yoqchasi,
  

- shesternya va g’ildirakning tashqi diametrlari,


- shesternya va g’ildirakning tashqi bo’lish diametrlari,

• 
  shesternya va g’ildirak bo’lish konuslarning burchaklari.
  

Konusli tishli uzatmaning uzatish nisbati:

• 
  burchak tezliklari,
  

• 
  tishlar soni,
  

- bo’lish konuslarning burchaklari.

Konusli tishli uzatmalarda o’rtacha bo’lish moduli standartlashtirilgan

va quyidagi qiymatlarni olish mumkin: = 1; 1,2;1,5; 2; 4;5;6,.....

Konusli tishli uzatmalarning asosiy geometrik parametrlari

2. 
   Tishli g’ldiraklarni ishlash usullari
   

Bo’lish kallagi yordamida g’ildiraklarni kerakli burchakka aylantirish

13

Kopirlash usuli

• 
  barmoqli frezalar, yirik modul (m=10...50 mm) li to’g’ri va qiya tishli silindrik va shevron g’ildiraklarning tishlarini kesib ochish uchun qo’llaniladi.
  

• 
  diskli frezalar, to’g’ri tishli silindrik g’ildiraklarning tishlarini tozalab, qiya tishli silindrik g’ildiraklar va to’g’ri tishli konussimon g’ildiraklarning tishlarini dag’al kesib ochish uchun qo’llaniladi.
  

1. 
   b)
   

Chervyakli g’ildiraklarni radial surish (a) va o’q bo’ylab surish (b)
yo’li bilan ochish usullari:
1,3 – chervyakli freza; 2,4 – chervyakli g’ildirak ¹⁸

Bo’lish kallagi yordamida kopirlash usuli bilah tishlarni ochish

53A50 rusumli tish frezalash dastgohi ²¹

Nazorat savollari

1. 
   Konusli uzatmalar qachon ko’llaniladi?
   
2. 
   Konusli tishli uzatmalar tish shakli bo’yicha qanday turlarga bo’linadi?
   

Ular qachon ishlatiladi?

3. 
   Chervyakli uzatmalar qachon ko’llaniladi? Ularning afzalliklari nimadan iborat?
   
4. 
   Konusli tishli uzatmalarning asosiy geometrik parametrlari.
   
5. 
   Tishli g’ldiraklarni qanday ishlash usullarini bilasiz? Ularni ta’riflab
   

bering.

6. 
   Kopirlash usuli qachon ko’llaniladi? Tishli g’ildiraklarga ishlov berishda barmoqli va diskli frezalar qachon ishlatiladi?