Самиғов н. А. Бино

3.14-расм. Устунларнинг токи равоқи (капители) намуналари.

Ёғоч эшиклар одатда чинор, арча, ѐнғоқ, нок ва ш.к. текстураси чиройли ѐғочларга нақшинкор ишлов бериб тайѐрланади. Шакли, нақш турлари бўйича, биноларни таъмирлашда кўпинча ―Бағдоди эшиклар‖ ясалади. Бағдоди эшик – икки табақали, ҳар бир табақаси уч қисмдан иборат, юқори ва пастки қисмлари квадрат, ўртадаги қисми узунчоқ тузилишга эга бўлиб, юзасига турли нақшлар ўйилган.
―Ижод, Ижод‖ хусусий корхонасида нақшинкор эшиклар тайѐрлаш фрагментлари 3.15-расмда келтирилган.
Ҳозирда эшикларни ясашда ѐғочни қайта ишлаш ускуналаридан фойдаланилади, нақшлар эса фақат қўл асбоблари ѐрдамида ҳосил қилинади. Аслига ўхшаш талаб этилса, металл ошиқ – мошиқлар ўрнига эшикнинг четки қисмидаги ѐғочдан бўртма қолдирилади ва кесакида ҳосил қилинган чуқурчага қадалади.
Ёғоч тўсин ва тоқилар текстураси чиройли ѐғочлардан тайѐрланади, локланади ѐки бўялади. Тўсинлар силлиқ ѐки нақшинкор, тоқилар эса одатда силлиқ ҳолда тайѐрланади. Аввалда тўсин ва тоқилар қўл асбоблари воситасида ясалган бўлса, хозирда ѐғочга ишлов бериш ускуналаридан фойдаланилади. Тўсинларнинг диаметри ва узунлиги таъмирланаѐтган бинонинг ўлчамларига ва том конструкцияси шаклига боғлиқ бўлади. Тоқилар бино шип конструкциясининг асосий элементи ҳисобланади ва безак вазифасини бажаради. Тоқининг кўндаланг кесими доира, ярим доира, квадрат ва тўртбурчак шаклларида бўлади.

3.15-расм. Ёнғоқ дарахтидан тайѐрланган ўймакор эшик.

Қош – қалам қаттиқ ва юмшоқ ѐғочлардан асосан қўл асбоблари ѐрдамида тайѐрланади ва бино пештоқини таъмирлашда ишлатилади. Одатда
қаламга фигурали ишлов берилади, қошга эса нақшинкор гуллар ѐки оддий ботиқ йўллар ўйилади. Хусусий холларда ―қош‖ сифатида тоқилар ишлатилади. Ушбу конструктив элемент бино пештоқини безаш билан бирга унинг мустаҳкамлигини оширади.
Ёғоч сероб мамлакатларда (Россия, Финландия ва бошқ.) бинонинг девор, том ѐпма қисмлари ѐғочдан барпо этилади. Том ѐпма ѐғочлари сув шиммайдиган, смоласи кўп дарахтлардан тайѐрланади ва том катта бурчак (45 – 60^о) остида ѐпилади. Бунга мисол тариқасида Россиянинг шимолий – ғарбида жойлашган Кижи орол шаҳрини келтириш жойиздир. Кижида барча бино ва иншоотлар фақат ѐғочдан, деярли металл мих ишлатмасдан барпо қилинган.