Samarqand iqtisodiyot va servis instituti «Xizmatlar ko’rsatish, servis va uni tashkil etish» kafedrasi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

SAMARQAND IQTISODIYOT VA SERVIS INSTITUTI
«Xizmatlar ko’rsatish, servis va uni tashkil etish» kafedrasi
J.M.Qurbonov, J.S.Fayziyev
FAVQULODDA VAZIYATLARDA FUQARO MUHOFAZASI
fanidan

O’QUV QO’LLANMA

Samarqand iqtisodiyot va servis instituti Ilmiy Kengashining 2009 yil 27 fevral №7 - sonli bayonnomasiga ko’ra o’quv qo’llanma sifatida tavsiya etilgan
SAMARQAND – 2009
J.M.Qurbonov, J.S.Fayziyev. Favqulodda vaziyatlarda fuqaro muhofazasi. O’quv qo’llanma. SamISI. 2009 y. – 284 bet.
Taqrizchilar:

1. 
   Turdiqulov A. - Samarqand viloyati favqulodda
   

vaziyatlar boshqarmasi mutaxassisi

2. 
   B.T.Eshquvvatov - SamISI professori, t.f.d., O’zFA akademigi
   

Institut Ilmiy Kengashi №7 bayoni bilan tasdiqlangan. 27 fevral 2009 yil.

Annotasiya

Ushbu o’quv qo’llanma bakalavriaturaning barcha yo’nalishlari uchun, tasdiqlangan namunaviy o’quv dasturi asosida O’zbekiston Respublikasi Favqulodda vaziyatlar vazirligi fuqaro muhofazasi institutining va boshqa chet davlatlar manba’lardan foydalanib tuzilgan bo’lib, unda favqulodda vaziyatlarda fuqarolarni muhofazasi haqida ma’lumotlar berilgan.
O’quv qo’llanma ta’lim yo’nalishlaridagi bakalavriatura va mutaxassislar uchun mo’ljallangan.
© J.M.Qurbonov, J.S. Fayziyev. 2009 y.

KIRISH

Ona sayoramizda ilk qadamlarni qo’ygan va tafakkur imkoniyati darajasiga ko’tarilgan uzoq ajdodlarimiz yashash joylarida o’zlariga xavf solib turgan yirtqichlardan ham xavfli ofatlar bo’lishini tezda tushinib yetishgan. Chunki, o’sha davrlarda ham zilzilalar, vulqonlar, to’fonlar, suv toshqinlari va boshqa tabiiy ofatlar insonlarning ojiz va siyrak qabilalariga sezilarli zarar yetkazib turgan.
Insoniyat XXI asrga qadam qo’yar ekan, o’tgan davr mobaynidagi sovuq urushlar, tinchlik davrlarida qo’llanilgan zamonaviy qurollar, turli ko’rinishdagi falokatlar va boshqa muammolarni tahlil qiladi va yangi asr bo’sag’asida bajariladigan tadbirlarni har tomonlama asoslagan holda belgilab oladi.
XX asr poyonida xafsiz hayotni ta’minlash masalalari eng dolzarb muammoga aylanib qoldi, chunki ishlab chiqarishni yuqori taraqqiy etgan texnologiyalar bilan ta’minlashi, tabiiy rivojlanishdagi ayrim noxush vaziyatlarning murakkablashuvi aholi salomatligi, atrof-muhit tozaligi va iqtisodni barqaror rivojlanishiga xavf solib turibdi. Shuning uchun eng muhim vazifalar O’zbekiston aholisi va hududini turli xil favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish, ekologik xavfsizni ta’minlash hisoblanadi. Respublikamiz Prezidenti I.Karimov «O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari» asarida «Ekologik xavfsizlik muammosi allaqachonlar milliy va mintaqaviy doiradan chiqib, butun insoniyatning umumiy muammosiga aylangan»ligini e’tirof etganlar. «O’zbekiston XXI asrga intilmoqda» asarida Prezidentimiz vatanimizning yaxlitligi, aholi xavfsizligi tahdidi to’g’risida batafsil to’xtab o’tganlar.
Oldingi ikki qarama-qarshi siyosiy qarashlarning bir-biriga faol qarshiligi vaqtlarida butun aholi qatlami faqat zamonaviy qirg’in qurollari va hujumkor vositalardan himoyalanish ruhida tarbiyalangan bo’lsa, hozirgi vaqtda fuqaro muhofazasi yangi ijtimoiy-iqtisodiy zaruriyat asosida shallanmoqda, mamlakatimizni va aholini turli falokatlar va halokatlardan saqlash ruhida tarbiyalashga yo’naltirilmoqda.
Shuning uchun bir tomondan fuqarolarni dushman tomonidan bo’ladigan ta’sirlardan saqlash hozirgi kunning dolzarb vazifalaridan hisoblansa, ikkinchi tomondan esa, bizning o’lkamiz tabiiy ofatlar (yer silkinishi, yer surilish, sel, suv toshqini va h.k.) bo’lishiga moyil o’lka bo’lganligidan hamda texnogen avariyalar va ekologik muvozanatni buzilishi natijasida uning oqibatlaridan fuqarolarni xalq xo’jaligi tarmoqlarini, moddiy resurslarni, texnikalarni va tabiatni asrash, zarar ko’rgan hududlarda qutqarish – tiklash ishlarini olib borish ham juda muhim vazifalardan hisoblanadi.
Yuqoridagi vazifalarni hal qilishda O’zbekiston mintaqasi uchun xos bo’lgan tabiiy ofatlarni, ishlab chiqarish avariyalarini va yuzaga keladigan ekologik vaziyatlarni chuqur tahlil etish natijasidagina har qanday favqulodda vaziyatlardagi moddiy, ma’naviy yo’qotishlar ko’lamini qisqartirishga erishish mumkin.