139
nikel va kobalt metall holatigacha, temir esa fakat FeO shakligacha tiklanadi.
Keyin tiklangan ruda ammiak eritmalari bilan bilan tanlab eritiladi.
Ni + m NH
3
+ CO
2
+ 0,5O
2
= Ni (NH
3
)
m
CO
3
(6.12)
Hosil bo’lgan eritma tozalanadi, va issiq bug’ bilan kayta ishlanadi:
2Ni(NH
3
)
m
CO
3
+ H
2
O = NiCO
3
* Ni(OH)
2
+ CO
2
+ 2m NH
3
(6.13)
CHo’kma
kuydirilib NiO olinadi, gazlar esa tarkibida NH
3
va CO
2
bo’lgani
sababli, ular tanlab eritishga yangitdan yuboriladi. NiO
esa yoki erkin holatgacha
tiklanadi, yoki shu holatda po’lat eritish zavodlarga yuboriladi.
6.3. SULFIDLI NIKEL RUDALARNI KAYTA
ISHLASHNING USULLARI
Sulfidli mis – nikel rudalari, asosan, pirometallurgik
usul bilan kayta
ishlanadi. Gidrometallurgik usullari xam ma’lumdir.
Pirometallurgik usul
Agarda rudalarda mis va nikelning yigindisi 4-5 % dan ko’p bo’lsa, bu boy
xomashyo hisoblanib ular bevosita eritishga yuboriladi. Kambag’al rudalar magnit
usuli yoki flotasiya yo’li bilan boyitiladi.
Ruda va boyitimlar
bir hil minerallarga ega, shuning uchun ularga uxshash
texnologik jarayonlar qo’llanishi mumkin.
Qizitish davrida, suyuq holatiga o’tishdan oldin, 400-600
o
S
larda xalkopirit
va nikeli minerallar parchalanadi:
2CuFeS
2
= Cu
2
S + 2FeS + 0,5S
2
(6.14)
3(NiS * FeS) = Ni
3
S
2
+ 3FeS + 0,5S
2
(6.15)
Fe
7
S
8
= 7FeS + 0,5 S
2
(6.16)
Murakkab birikmalarning aralashmasi oddiy sulfidlarga aylanadi: Ni
3
S
2
va
FeS.
Bo’sh jins porodani tashkil qiluvchi moddalardan va qo’shimcha beriladigan
flyuslardan paydo bo’ladigan shlak fazasi hosil bo’ladigan
haroratlarda, oddiy
sulfidlar bir-birida cheksiz eriydi va shteyn qatlamini mavjud etishadi.
Eritilgan shteynni konverterda havo bilan puflanib kayta ishlanadi. Jarayonga,
temirni shlak holatiga o’tkazish uchun, kushimcha flyus yuklanadi.
Olingan
konverter shlaki kaytadan eritish pechiga yuboriladi. Konverter jarayonini asosiy
mahsuloti mis nikel faynshteynnidir. Faynshteyn tarkibida 1-3 % Fe bo’lgan, mis
nikel qotishmasini tasavvur qiladi, va oq mis nikel shteyni deb nomlanadi.
Konverterda puflash davrida kobalt qisman, temir bilan birga, shlakga o’tadi.
Nodir metallar to’liq oq shteynda to’planadilar.
140
Gidrometallurgik usul
Bu usul bo’yicha, yanchilgan ruda yoki boyitma avtoklavda 7*10
5
Pa ortiqcha
bosim ostida ammiak bilan kayta ishlandi. Mis, nikel va kobalt kompleks ammiak
tuzlari shaklda eritmaga o’tishadi.
NiS + 2O
2
+ n NH
3
= Ni (NH
3
)n SO
4
(6.15)
Avtoklavdagi harorat 77-80
0
S tashkil qiladi. Boyitmadagi oltingugurt S
2
O
3
2-
,
S
3
O
6
2-
, va SO
4
2-
, shakllargacha oksidlanadi, temir esa sulfat yoki gidrooksid turida
cho’kmaga o’tadi.
Filtrlangan eritma kaynatiladi va undagi mis cho’ktiriladi:
Cu
2+
+ 2S
2
O
3
2-
= CuS + SO
4
2-
+ S + SO
2
(6.16)
So’ngra tarkibida nikel va kobalt mavjud eritma
avtoklavda vodorod bilan
kayta ishlanadi va metallarerkin holatda olinadi. Jarayonning texnologik
sharoitlari: bosim 15*10
5
Pa, harorat 175-225
0
S.
Oldin nikel cho’kadi:
Ni (NH
3
) SO
4
+ H
2
= Ni + (NH
4
)
2
SO
4
(6.17)
Eritma filtrlangandan keyin, xudi shunday kobalt xam cho’kmaga o’tqaziladi.
Mahsulot kukun shaklda bo’lib, tarkibida 98,6 % So va 0,14 % Ni bo‘ladi.
Gidrometallurgik usul bilan 20-25 % nikel olinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: