Rangli va qora

Rangli 
va 
qora 
metallarni 
ishlab 
chiqarish.
S.R. 
Xudoyarov,
A.A.Yusupxodjaev, X.R. Valiev, D.E. Aribjonova. 
O’quv qo’llanma metallar, qora va rangli metallurgiya haqida 
tushunchalarni, cho’yan, po’lat ishlab chiqarish jarayonlarini va unda 
qo’llaniladigan dastgohlar haqida ma’lumotlarni, og’ir rangli metallarni, oltin va 
kumush, volfram va molibden va engil metallarni ishlab chiqarish 
texnologiyalarini o’z ichiga olgan. 
3520400 «Metallurgiya» ta’lim yo’nalishida 3540401 «Qora va rangli 
metallarni eritish va quyish» kasbi bo’yicha kasb-xunar kollejlarida tahsil 
olayotgan o’quvchilar uchun mo’ljallangan, shuindek o’quv qo’llanma oliy o’quv 
yurtlarida “Metallurgiya” yo’nalishida taxsil olayotgan talabalarga va ishlab 
chiqarishdagi mutaxassislarga ham foydali bo’lishi mumkin. 
Учебное пособие, включает в себя понятия о металлах, чёрной и 
цветной металлургии, сведения о процессах, аппаратах и технологии
производства чугуна, стали, тяжёлых цветных металлов, золота и серебра, 
вольфрама и молибдена, а также лёгких металлов. 
Предназанчено для учащихся обучающихся в профессиональных 
колледжах по направлению 3520400 «Металлургия» по специальности 
3540401 «Плавка и литьё черных и цветных металлов», а также студентов 
может быть полезно для студетов высших учубных заведений обучающихся 
по направлению «Металлургия» и специалистам работающим на 
производстве.
The scholastic allowance, comprises of itself notions about metal, black and 
colour metallurgy, information about process, device and cast iron production 
technologies, steels, heavy non-ferrous metals, gild and silver, tungsten and 
molybdenum, as well as light metal. 
Need for increasing the frequency of training in professional college on 
direction 3520400 "Metallurgy" on professions 3540401 "Smelting and casting 
black and non-ferrous metals", as well as student can be useful for student of the 
high educational institution training on direction "Metallurgy" and specialist 
working at production. 
llyustrasiyalar , jadvallar , adabiyot ro’yxati .
Taqrizchilar: 
“FONON” Davlat ilmiy-ishlab

---

4 
chiqarish korxonasi, texnik direktori 
t.f.n. Samadov A.U. 
ToshDTU «Konchilik ishi»
kafedrasi mudiri t.f.n., dos. Petrosov Yu.E. 
KIRISH 
O’zbekiston iqtisodiyotini rivojlantirish konsepsiyasida yoritilgan eng 
muhim muammolardan biri, bu mamlakatning boy mineral-xomashyo resurslaridan
rasional va kompleks foydalanishdir. 
O’zbekiston metallurgiya sanoatining asosiy va muhim yo’nalishlaridan 
biri, bu respublika hudidida joylashgan yirik metall saqlovchi konlarni qazib olish 
va ishlab chiqarishga jalb etishdir va shunga respublikamizda barcha imkoniyatlar 
mavjud. 
Xususan, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov «O’zbekiston 
XXI asr bo’sag’asida: Xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot 
kafolatlari" asarida O’zbekistondagi konchilik sanoatiga alohida to’xtalib o’tgan. 
Tabiiy xom ashyo resurslari haqida so’z yuritilar ekan, Amudaryo bilan Sirdaryo 
oralig’ida joylashgan O’zbekiston o’z taraqqiyot istiqbollari jixatidan qulay 
jo’g’rofiy-strategik mavqega ega ekanligi ta’kidlab o’tiladi. 
Yuqorida qayd etilgan asarga murojaat qilib, ushbu satrlarni keltirsak: 
«O’zbekiston o’z er osti boyliklari bilan haqli suratda faxrlanadi" — bu erda 
mashhur D. I. Mendeleev davriy sistemasining deyarli barcha elementlari topilgan. 
Hozirga kadar 2,7 mingdan ziyod turli foydali kazilma konlari va ma’dan namoyon 
bo’lgan istiqbolli joylar aniqlangan.
Bir qator foydali qazilmalar (metallar) bo’yicha O’zbekiston tasdiklangan 
zaxiralar va istikbolli rudalar jixatdan MDH dagina emas, balki butun dunyoda 
ham etakchi o’rinlardan birini egallaydi. 
Shunindek 2009 yilda Respublikamizda qabul qilingan Inqirozga qarshi 
dasturi doyirasida, qat’iy tejamkorlik tizimini joriy etish, ishlab chiqarish 
harajatlari va mahsulot tannarxini kamaytirishni rag’batlantirish hisobidan 
korxonalarning raqobatbardoshligini oshirish choralarni amalga oshirilishi ko’zda 
tutiladi. 
Yuqoridagilarni inobatga olgan holda, xozirgi paytda metallurgiya sanoatida 
yangi zamonaviy texnologiyalar va ishlab chiqarish dastgohlarni yaratish va ishlab 
chiqarishga joriy etish bo’yicha keng maromli ishlar olib borilmoqda. Aytilgan 
ishlarni amalga oshirish uchun yuqori malakali, yaxshi bilimga ega bo’lgan 
mutaxassislarni tayyorlash zarurdir.
Ma’lumki respublikamiz o’quv ta’limidagi o’tqazilayotgan islohatlar o’rta-
umum, o’rta-mahsus va oliy ta’lim sohasidagi fanlar tarkibidagi ko’plab 
o’zgarishlarga sabab bo’ladi. Tizimning har pog’onalarida o’zgarishlar bo’lib, 
alohida o’rta va o’rta-mahsus o’quv yurtiga etibor oshib bormoqda. Bu pog’onada 
tayyorlanadigan mutaxassislarga ishlab chiqarishda talab juda katta. O’zbekiston 
Respublikasida kasbiy ta’lim shunday darajaga etishi kerakki, bunday ta’lim 
mamalakatimizda va xorijda fan, texnika va texnologiya, hamda iqtisodiyot 

---

5 
sohalarida bo’lajak taraqqiyotni hisobga olgan holda raqobatbardosh kadrlarni 
tayyorlashni ta’minlay oladigan bo’lishi lozim.